Umurtqalilar

65-rasm. Urg'ochi kaltakesakning siydik-tanosil sistemasi:
1-buyragi, 2-siydik pufagi, 3-siydik teshigi, 4
-tuxumdoni, 5-tuxum yo‘li, 6-tuxum yo‘li voron­ kasi, 7-jinsiy teshigi, 8-kloaka bo‘shlig‘i, 9-to‘g‘ri ichagi.
Markaziy nerv sistemasi. Sudralib yuruvchilaming nerv sistemasi amfibiyalarnikiga nisbatan ancha takomillashgan (66-rasm).
66-rasm. Kaltakesakning bosh miyasi:
A — tepa tomondan, В — ostki tomondan, V —yon tomondan ko‘rinishi: 1-oldingi miya yarim sharlari, 2-yo‘l-yo‘l (targ‘il) tanacha, 3-o‘rta miya, 4-


miyacha, 5-uzunchoq miya, 6-voronka, б'-gipofiz, 7-xiazma, 8-hidlov bo‘laklari, 9- epifiz, И—XII bosh miya nervlari.

Ayniqsa bosh miyasining oldingi katta miya yarim sharlari nisbatan katta bo‘lib, kulrang miya moddasidan iborat po'stlog'i bor. Miya yarim sharlari orqa tomonga o'sib, oraliq miyani berkitib qo'yadi, yuqori tomondan qaraganda faqat oraliq miya o'simta-lari — epifiz va tepa organlarini ko'rish mumkin. Bosh tepa toq ko'zining rudimenti tuzilishi jihatdan ko'zga o'xshash bo'lib, yorug'lik ta’sirini qabul qilish qobiliyatiga ega. Oraliq miyaning pastki qismiga ichki sekretsiya bezi — gipofiz yon- dashgan. Kalta-kesakning o'rta miyasi yaxshi rivojlangan ikkita ko'ruv bo'laklaridan iborat. Ko'ruv bo'laklaridan keyinroqda juda kichik miyacha va orqa miyaga ulanib ketadigan uzun­ choq miya yotadi.

Hid biluv bo'laklarini kesib, ulami pinset bilan ushlab ko'tarib orqaga tortsak, ko'ruv nervlari va ularning kesishib o'tgan joylarini (xiazmani) topamiz.


Topshiriqlar:
Kaltakesakni tashqi tuzilishi bilan tanishib, so'ngra uni yorib ichki organlarining joylashishini o'rganib bo'Igach, quyidagi rasm- lami albomga chizib oling:
1. Kaltakesakning tashqi ko'rinishi;
2. Ichki organlarining umumiyjoylashishi;
3. Siydik-tanosil sistemasi organlarining tuzilishi;
4. Qon aylanish sistemasining sxemasi;
5. Kaltakesak bosh miyasining tuzilishi.


13-mashg‘ulot. SUDRALIB YURUVCHILAR SKELETI