Умуртқалилар зоологияси фанининг предмети, ўрганаѐтган объекти ва вазифалари

 
Мевахўр кўршапалаклар кенжа туркуми – Megachiroptera 
Мевахўр кўршапалаклар ўз ичига битта катта қанотлилар (Pteropidae) 
оиласини олади. Буларни 146 та тури бўлиб, ўлчами анча катта, яъни 
гавдасининг узунлиги 40 см га, қанотини ѐзганда 170 см га боради. Тропик 
осиѐ, африка ва австралияда тарқалган. Серсув мевалар билан овқатланади. 
Катта озиқ тишларининг юзаси ясси, кўзлари нисбатан йирик. Кундузи
дарахтлар шохида, томлар шипида, ғорларда ўтказади. Типик вакили учар 
тулки ѐки колонг (Pteropus calaeno) жанубий-шарқий осиѐда тарқалган. 
Ҳашоратхўр кўршапалаклар кенжа туркуми – Microchiroptera 

---

Ҳашоратхўр кўршапаалклар кичик ҳайвонлар бўлиб, гавдаси 3 см дан 14 см гача 
боради, ҳашоратлар билан овқатланади. Тишлари ўткаир, қулоқ супралари катта 
бўлади. 700 дан ортиқ турлари бор. шулардан 40 таси МДҲ да тарқалган. Буларнинг энг 
асосий оилалари тубандагилардир: 
Тақабурунлар (Rhynalophidae) оиласига кирувчи кўршапалаклар 
бурнида жунсиз ялонғоч тери ўсимтаси бўлиши ва тақа ҳосил қилиши билан 
характерланади. Улар фақат шарқий Ярим шарда тарқалган. МДҲ да ва шу 
жумладан, Ўзбекистонда катта тақабурун (Rhynolоphus ferfum – equinum), 
бухоро тақабуруни (Rhynolophus bocharicus)лар тарқалган. 
Баргбурунлар (Phyllostomidae)  оиласининг вакиллари Марказий ва 
Жанубий Америкада тарқалган. Вампирлар шу оиланинг вакиллари бўлиб, 
буларнинг баъзилари даррандаларнинг қонини сўради, улар қонни шу қадар 
оҳиста сўрадиларки, ҳайвон ухлаб ѐтган бўлса уйғонмайди ҳам. Бу жараѐн 30 
минутлар давом этади. Вампирларни сони кўп бўлганда, улар чорвачиликка 
сезиларли даражада зарар етказади, чунки қон сўрилиши натижасида ҳайвон 
кучсизланади ва қутуриш ҳамда вабо инфекцияси тарқалади. 
Текисбурунлар (Vespertilionidae) га майда, гавдасининг узунлиги 3-
10 см келадиган кўршапалаклар киради. Асосан ҳашоратлар, баъзи турлари 
балиқлар билан овқатланади. Ўлжасини ҳавода тутади, лекин дарахт 
поясидан ва ердан ҳам териб олади. Булар бурнида тери ўсимтаси 
бўлмаслиги билан характерланади. Айрим турлари жанубга миграция 
қилади, баъзи турлари эса қишда уйқуга кетади. Бу кўршапалаклар сентябр-
октябр ойларида қишлайди, лекин тухум баҳорда уруғланади. Антрактида ва 
тундрадан ташқари ҳамма жойда тарқалган. МДҲ да учрайдиган 40 тур 
кўршапалаклардан 32 тури шу оилага мансуб. Буларга типик вакил қилиб 
шалпангқулоқ (Plecotus auritus), осиѐ кенгқулоғи (Barbastella leucomelas), 
малла шомшапалак (Nyctalus noctula)ларни олиш мумкин.