Umumiy tushunchalar. Fanning maqsadi va vazifalari

31.Moddiy nuqtaning tezlik va tezlanish vektorlari.
Mоddiy nuqtа hоlаti vа hаrаkаt yo’nаlishining qаnchаlik o’zgаrishini belgilаydigаn kаttаlik uning tezligidir. Tezlik хаlqаrо SI sistemаdа m/s dа o’lchаnаdi. Mоddiy nuqtaning tezligi yo’nаlishi vа miqdоri qаnchаlik tez o’zgаrishini аniqlаydigаn kаttаlik uning tezlаnishidаn ibоrаt. Demаk, mоddiy nuqtаning tezlаnish vektоri tezlik vektоridаn vаqt bo’yichа birinchi, rаdius-vektоridаn ikkinchi tаrtibli hоsilаgа teng.
32.Harakati vektor, koordinata va tabiiy usulda berilgan nuqtaning tezlik va tezlanishlarini aniqlash.
Harakati vektor usulda berilgan nuqtaning tezlanishi. r⃗=r⃗(t) – nuqtaning harakat tenglamasi. v⃗=dr - nuqtaning tezligi. dt
Harakati koordinatalar usulda berilgan nuqtaning tezlgi. Nuqta harakati biror qo’zg’almas Dekart koordinata o’qlariga nisbatan x=f(t), y=f(t), z=f(t) tenglamalari berilgan. Nuqtaning radius vektori va tezligini koordinata o’qlaridagi proeksiyalari orqali quyidagicha yozish mumkin: r ⃗=xi⃗+yj⃗+zk⃗ , v=vx i⃗+vyj⃗ +vk⃗
Nuqta harakati tabiiy usulda berilganda, ya’ni uning AB trayektoriyasi, trayektoriyasida olingan qo’zg’almas O nuqta va s yoy koordinatasining hisoblash yo’nalishi hamda trayektoriya bo’ylab harakat tenglamasi s=f(t) berilganda nuqtaning tezligini aniqlanadi. harakati tabiiy usulda berilgan nuqtaning tezligi formulasi quyidagicha:


33.Egrilik radiusi. Urinma va normal tezlanishlar.
Egrilik radiusi deb, jismning egri chiziqli harakati davomida hosil bo’lgan yoyni davom ettirganda hosil bo’lgan
aylananing radiusiga aytiladi.
Urinma tezlanish quyidagi formula bn aniqlanadi:
Normal tezlanish quyidagi formula bn aniqlanadi:
Egrilik radiusi quyidagi formula bn aniqlanadi:
Nuqta tezlanishining urinmadagi proeksiyasi tezlikning algebraik qiymatidan vaqt bo’yicha olingan birinchi tartibli hosilasiga yoki nuqtaning yoy koordinatasidan vaqt bo’yicha olingan. Ikkinchi tartibli hosilasiga teng, nuqta tezlanishining bosh normaldagi proyeksiyasi shu nuqta tezligi kvadratining trayektoriyaning berilgan nuqtadagi egrilik radiusiga nisbatan teng. Quyidagi tenglamalardan ko’rinib turibdiki: