Umumiy tilshunoslik

 LINGVISTIKANING  BOSHQA FANLAR BILAN MUNOSABATI. 

TILSHUNOSLIKNING  ZAMONAVIY  YO‘NALISHLARI 

REJA: 

  1. Lingvopoetika. 

  2. Psixolingvistika. 

  3. Etnolingvistika. 

  4. Sotsiolingvistika. 

  5. Mentalingvistika. 

  6. Neyrolingvistika. 

  7. Matematik lingvistika.   

  8. Kognitiv lingvistika (kognitologiya). 

 

Asosiy tushunchalar

 

Lingvopoetika, 

psixolingvistika, 

etnolingvistika, 

sotsiolingvistika, 

mentalingvistika, neyrolingvistika, matematik lingvistika, kognitiv lingvistika. 

 

LINGVOPOETIKA

 

Til  tinglovchiga  ta’sir  qiladigan  qudratli  vosita  bo‘lgani  uchun  tilshunoslik  

fani  adabiyot  bilan  uzviy  bog‘liq  va  bu  lingvopoetika  fanini  yuzaga  keltirgan. 

Lingvopoetika

  –  badiiy    asarlarda  qo‘llanilgan  lingvistik  birliklarning  badiiy-

estetik  vazifalarini,  tilning  konnotativ  funksiyasini  o‘rganadi.  Badiiy  til  keng 

qamrovli  ob’ekt  sifatida    funksional  darajalangan  qismlarga,  fragmentlarga 

bo‘linish xususiyatiga ega. Biroq amalda ushbu ob’ektning ayrim  fragmentlarigina  

badiiy nutq  tahliliga beriladi. Demak, badiiy nutq  keng tushuncha bo‘lib, badiiy 

asar  tili  badiiy  nutqning  bir  ko‘rinishi,  bir  fragmenti  hisoblanadi.  U  tilning 

ekspressiv  funksiyasini  o‘z  ichiga  olgani  uchun,  til  sistemasining  barcha  sath 

birliklarining  badiiy-estetik  funksiyasini  qamrab  oladi.  Shundan  kelib  chiqib, 

---

lingvopoetika  fonetik  poetika,  leksik  poetika,  sintaktik  poetika    kabi  turlarga 

bo‘linadi. Lingvopoetikaning vazifasi ushbu sohalarni alohida-alohida o‘rganish va 

ularning o‘zaro munosabatini ham  yoritib berishdan iborat.  

  Jumladan,  fonetik-fonologik    sathda  bir  xil  tovushlar  bir  xil  bo‘g‘inlarning  

takrorlanib kelib, assonans (bir xil unlilarning  takrorlanib kelishi), alliteratsiya (bir 

xil  undoshlarning  takrorlanib  kelishi)  hodisalarini  yuzaga  keltirishi  hamda 

ta’sirchanlikni  yuzaga  keltiruvchi  vosita  sifatida  xizmat  qilishi  o‘rganiladi. 

hodisalarini  bunga  Masalan, 

Odamiy  ersang  demagil  odami,  onikim  yo‘q  xalq 

g‘amidin  g‘ami 

(A.Navoiy)  aforizmidagi 

o

  tovushining  takrorlanib    kelishi 

assonans  hodisasi, 

Derazamning  tagida  bir  tup  o‘rik  oppoq  bo‘lib  gulladi 

(H.Olimjon)  she’rida