Umumiy psixologiya va pedagogika

O'ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O'RTA MAXSUS TA'LIM VAZIRLIGI O‘ZBEKISTON MILLIY UNIVERSITETI AMALIY MATEMATIKA VA INTELLEKTUAL TEXNOLOGIYALAR FAKULTETI INFORMATIKA VA AXBOROT TEXNOLOGIYALAR YO’NALISHI SIRTQI TA’LIM 4-KURS TALABASI OTABEKOV BEKZODNING “UMUMIY PSIXOLOGIYA VA PEDAGOGIKA” FANIDAN MUSTAQIL ISHI TOSHKENT-2022

Reja

• 1. Kirish
• 2. Tarbiyaning asosiy yo’nalishlari
• 3. Milliy qadriyaltar
• 4. Xulosa
• Foydalanilgan adabiyotlar

Тарбия сўзи кенг маъно англатади. «Тарбия», «Тарбият» сўзлари асли арабча сўз бўлиб, парвариш қилмоқ, таълим бермоқ, ўргатиш, одоб ўргатиш, меҳрибонлик кўрсатиш, ҳимоя қилиш сингари маъноларни англатади. Тарбия - шахсни мақсадга мувофиқ такомиллаштириш учун уюштирилган педагогик жараён бўлиб, тарбияланувчининг шахсига мунтазам ва тизимли таъсир этиш имконини беради.

• Тарбия сўзи кенг маъно англатади. «Тарбия», «Тарбият» сўзлари асли арабча сўз бўлиб, парвариш қилмоқ, таълим бермоқ, ўргатиш, одоб ўргатиш, меҳрибонлик кўрсатиш, ҳимоя қилиш сингари маъноларни англатади. Тарбия - шахсни мақсадга мувофиқ такомиллаштириш учун уюштирилган педагогик жараён бўлиб, тарбияланувчининг шахсига мунтазам ва тизимли таъсир этиш имконини беради.

Мустақилликка эришган мамлакатимизда одам боласи дунёга келгандан кейин унда ота-она, жамоатчилик таъсирида, таълим-тарбия натижасида, амалий фаолият асосида миллий қадриятлар, миллий урф-одатлар, миллий анъаналар инсонга хос бўлган фазилатлар билан бирга шаклланади. Бу якка шахсга эмас, балки бутун инсонга хос бўлган ривожланиш жараёнидир.
Миллий қадрият инсоннинг ўтмишига, бугуни ва келажагига, фан ва маданият тараққиётига, миллий ижобий таъсир этадиган ахлоқи ва одоби, онгли фаолияти, билимлари, амалий малакалари, истеъдод ва қобилияти, иймони ва эътиқоди, дунёқараши, маънавий қарашларини ўз ичига олади.
ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИДА МИЛЛИЙ МАДАНИЯТНИ ЯНАДА РИВОЖЛАНТИРИШ КОНЦЕПЦИЯСИНИ ТАСДИҚЛАШ ТЎҒРИСИДА
Кейинги йилларда мамлакатимизда халқимизнинг маънавий-маърифий савиясини юксалтириш, маданият ва санъат муассасаларининг моддий-техник базасини мустаҳкамлаш, соҳа вакилларини қўллаб-қувватлаш бўйича комплекс чора-тадбирлар амалга оширилмоқда.
Хусусан, Ўзбекистон ижодкорларини қўллаб-қувватлаш «Илҳом» жамоат фонди, Ўзбекистон Республикаси Маданият вазирлиги ҳузурида Маданият ва санъатни ривожлантириш жамғармаси, Ўзбекистон композиторлари ва бастакорлари уюшмаси, Ўзбекистон давлат филармонияси, Ўзбекистон давлат санъат ва маданият институтининг Фарғона минтақавий филиали ташкил этилди.
Ўзбек мумтоз ва фольклор санъатининг ноёб намуналарини, ўзига хос ижро мактаблари ва анъаналарини асраб-авайлаш ва ривожлантириш тизими яратилди. Ўзбек миллий мақом санъати маркази ва музейи ташкил этилди. Ҳар икки йилда бир марта Халқаро мақом санъати анжумани ҳамда Халқаро бахшичилик санъати фестивалининг ўтказилиши ноёб меросимизнинг нуфузини жаҳон миқёсида ошириш йўлида муҳим амалий қадам бўлди.
Маросим инсон ҳаётида муҳим ҳодисалар содир бўлганида вужудга келади ва кишилар ҳаётидаги энг муҳим воқеаларни (масалан, туғилиш, уйланиш, ўлим) қайд этади, расмийлаштиради. Ўзбек оилаларида ёш оилаларни тарбиялаш учун ўзига хос маънавий "зина" сифатида хизмат этадиган, чақалоқ туғилгандан, то улғайиб, янги оила қургунгача бўлган ҳаётий муҳим воқеаларни қайд қиладиган маросимлар тизими ("Чақалоқ дунёга келиши", "Исм бериш", "Чақалоқ чилла", "Бешик тўй", "Соч тўй", "Тиш тўй", Биринчи қадам", "Суннат тўй", "Мучал ёш", "Никоҳ тўй" кабилар) вужудга келган.
Жамиятнинг мазмуни, тузилишини тўлиқ англамай туриб унинг негизини ташкил этувчи оиланинг моҳиятини тушуниб бўлмайди. Шу нуқтаи назардан қараганда, тадқиқот мавзуи доирасидаги муаммоларни ўрганишда жамиятда оиланинг тутган ўрни, структуравий элементлари, оиладаги руҳий жараёнларнинг бошқа шакллари билан ўзаро алоқадорлиги ҳамда ахлоқий таълим-тарбиянинг унга таъсири билан боғлиқ масалалар Х.К. Каримов, Ф.Р. Рўзиқулов, Н. Салаева, Ш.Ш. Жўраева, Г.Т. Ядгарова, М.М. Умарова, М.С. Салаева, М.Х. Файзиева, Н.Х. Лутфуллаева, Р.А. Умурзакова, Ю.Ғ. Салимов, М. Ризаева каби олимларнинг тадқиқотлари атрофлича ўрганилган. Шунингдек, М. Халматова, С.Ж. Турсунова, Н.З. Сайдалиева каби олимларнинг илмий ишлари оиланинг ижтимоий ва маънавий-маърифий омиллар таъсири масаласини ўрганишда муҳим методологик асос бўлиб хизмат қилади. Мазкур тадқиқотларда қайд этилишича, оила билан боғлиқ бўлган барча масалалар кишилар турмуш тарзи таркибига киради. Аммо, оила жамиятнинг кичик ячейкаси сифатида махсус фалсафий тадқиқотга муҳтождир. Жумладан, оилада ижтимоий муносабатларнинг барча кўринишлари ўз аксини топади, яъни авлодлар ва жинслар ўртасида нотенглик, оила аъзолари ўртасидаги, оила бошлиғи, катталар орасидаги тобелик ва ҳоказоларни ўрганиш жамиятдаги кўпгина муаммоларни бартараф этишда қўл келади. Бу муаммоларнинг аксарияти оиладаги ахлоқий маданиятнинг қай даражада шаклланганлиги билан белгиланади. Яъни, оилада ўзаро ҳурмат, иззат, муҳаббат мавжудлиги ҳамда ижобий хусусиятларнинг барқарорлиги ахлоқий маданиятнинг пойдеворидир. Оилавий муносабатларни тўғри шакллантириш, уларни мавжуд шароитга мослаш, салбий ҳолатлар юз берганда эса, уларни босиқлик ва чуқур мулоҳазалар билан бартараф этиш ҳоллари, табиий равишда ёшлар маънавий-ахлоқий тарбиясида муҳим ўрин тутади.

Қисқа хулоса

• Ушбу мавзуда халқ педагогикаси хақида маълумот, ўзбек халқ педагогикаси, унинг таълим-тарбиядаги ўрни, миллий қадриятлар ва унинг баркамол инсонни тарбиялашдаги роли, ўзбек халқ педагогикасининг асосий манбаси ҳамда халқ оғзаки ижодининг жанрлари хусусида атрофлича фикр юритилган ва энг асосан талабаларга тушанарли тарзда баѐн этилган.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR:

• 1. www.ziyonet.uz
• 2. www.google.com
• 3. www.lex.uz