Umumiy psixologiya kafedrasi eksperimental psixologiya

ifodali harakatlar deb ataladi. 
Emotsiyalarning tashqi ifodasi turli ko’rinishlarda ro’y beradiki, unda asosiy o’rinni ko’rgazmali jihatlar 
asosiy o’rin egallaydi. 
 Birinchidan, emotsiyalar  nafas  olish  a'zolarining  ishlarida  o’zgarish  yasaydi.  Masalan,  yoqimli  his-
tuyg’ular  ishga  tushganda  nafas  olishning  tezligi  va  ampilitudasi  ortadi,  yoqimsiz  his-tuyg’ular  ustun 
kelganda kamayadi,  qo’zg’algan vaqtida nafas harakatlari 
tezlashadi  hamda  chuqurlashadi
, zo’r berish 

---

vaqtida-sekinlashadi  va  Yuzakilashadi,  hayajon  vaqtida  tezlashadi,  hamda  kuchsizlashadi,  kutilmagan 
holatda, hayron qolishda 
zudlik bilan tezlashadi
, qo’rquvda sekinlashadi va hokazolar. 
Turli emotsional holatlarda nafas olishning o’zgarishi 
 
a)  Xursandchilikda nafas olish bir minutga 17 marta; 
b)  Faol hafalikda 9 marta; 
c)  Qo’rqishda 64 marta 
d)  Jahli chiqqanda 40 marta 
 
 
 Ikkinchidan, 
emotsiya  imo  -  ishoralarda
,  mimikada,  ya'ni  kishining  Yuzida  bo’ladigan  harakatlarda 
hamda butun badanning ma'nodor harakatlarida ko’rinadi. 
 Uchinchidan,  gumoral  harakatlardagi,  ya'ni  organizmning  qon  tarkibidagi  va  boshqa  suYuqliklardagi 
kimyoviy  o’zgarishlarni  va  shuning  bilan  birga  modda  almashishida  bo’ladigan  yanada  chuqur 
o’zgarishlarni o’z tarkibiga oladi. 
Demak,  emotsiyalarning  tashqi  ifodasiga  mimika,  imo-ishora,  aft-bashara  va  qad-qomatning 
o’zgarishlari,  ayrim  tashqi  sekresiya  bezlarining  faoliyati  yosh,  so’lak,  ter  ajralishi  hamda  ayrim 
harakatlarning xususiyatlaridagi o’zgarishlar,  ya'ni ularning tezligi, kuchi, koordinasiyasi va hokazolar 
kiradi. 
Emotsiyalarning eng aniq va yaqqol ko’rinishlaridan biri kulgi bilan yig’idir. 
L.N.Tolstoy o’z asarlarida odamning ruhiy holatini ifodalovchi nigohlarning 85 xilini va kulishning 97 
xilini  tasvir  etgan. "Har  xil  sabab  bilan  yig’lagan  paytda  odamning  boshi  va  og’zi  har  xil  qiyofada 
o’zgaradi" - degan edi. Leanardo da-Vinchi. 
Rus  psixologi P.M.Yakobson tomonidan  ishlangan  rasmlardan  ko’rinib  turibdiki,  odamning  aftidagi 
qiyofa  asosan  lablar,  qosh  va  ko’z  o’zgarishlarining  bir-biriga  nisbatan  turlicha  holatga,  shuningdek, 
ko’zning qanchalik chaqnab turishiga bog’liqdir. Ko’zning qanchalik chaqnashi ko’z yoshining miqdori, 
ko’z  shilliq  pardasidagi  tomirlarning  kattalashuvi  bilan  belgilanadi.  Maskaning  tagida  ko’rinib  turgan 
ko’z  o’zining  ifodasini  yo’qotgan  bo’ladi.  Ko’z,  lab,  qovoq, 
qoshning  har  xil  holati
,  xatto  odam 
chehrasini ham turli qiyofaga kiritadi. 
Odam  hissiyotlarini  bildirishning  eng  nozigi  va  eng  kuchlisi  san'at,  xususan,  muzika  bilan  lirik 
she'rlardir, ularni tom ma'noda hissiyotning tili deyish mumkin. 
Odam o’zini va gavda harakatlarini, shuningdek tovushni ataylab chiroyli qilib ko’rsatishi mumkin. U 
garchi  "muayyan  hissiyotlarni  o’zi  kechirmayotgan  bo’lsa  ham  o’sha  hissiyotlarni  ifodalaydigan 
harakatlar qila oladi. 
Har  bir  kishi  ham  o’z  hissiyotlarining  tashqi  ifodalarini  ma'lum  darajada  o’zgartirishi  mumkin. 
Odamlarni kundalik muomalalarida badanning xilma-xil ifodali xarakatlari, imo-ishoralar xususan, ko’z 
bilan qilinadigan imo-ishoralar, tovushning ohangi, g’amginligi muhim ahamiyatga ega. Shunchaki bir 
xo’mrayish, salgina jilmayib kulish, yelka qisish kabi ifodali harakatlar kishining maqsadini anglatadi.