Umumiy psixologiya kafedrasi eksperimental psixologiya

 
19-mavzu. SHaxsning emotsional jabxasi o’rganish metodlari 
Reja: 
 
1.  Emotsional xolatlarni tashxis etishning metodologik masalalari.  
2.  Emotsiyalarning fiziologik ko’rsatgichlari va tashxisi.  
3.  Nutq taxlili orqali emotsiyalarni taxlil etish.  
4.  Inson emotsional olami xususiyatlarining psixologik tashxisi.  
5.  Savolnomalardan foydalanish, Yuz ifodasi orqali emotsiyalarni tashxis etish.  
6.  Ranglar testidan foydalanish. 
 
Tayanch  iboralar:extiros qattiyat,  o’ylar,   xarakter ,  histuyg`u,  hayajonlanish,   sevgisimpatiya, 
kayfiya,  do’stlik,  attraksiya,  affekt  
 

---

Emotsional xolatlarni tashxis etishning metodologik masalalari 
Bir  qancha  tadqiqotchi  psixolog  omillarning  ilmiy  ishlari  bolalar  va  o‘smirlarning  salbiy  emotsional 
holatini  psixokorreksiya  qilishining  asosiy  yo‘nalishlariga  bag‘ishlangan.  (L.I.Bojovich,  1972; 
N.D.Levitov  1967;  K.S.Lebedliskaya,  V.A.Zachenichkiy,  A.M.Svyadoli;  I.F.Myachkov  1965,  1982, 
L.A.Kitayev  1983  va  boshqalar.  O‘smirlarda  salbiy  emotsional  holatni  bartaraf  etishning  uchta  asosiy 
yo‘nalishi belgilab berilgan: 
1. O‘ziga Yuqori baho berishi;  
2. Jismoniy va emotsional zo‘riqishni yengib o‘tishga bag‘ishlangan usullar ta’limoti;  
3 Konkret (aniq) vaziyatlarda o‘ziga ishonch tuyg‘usini ishlab chiqish.  
 
Salbiy  emotsional  holatni  bartaraf  etishda  asosan  asab  tolalarining  taranglashuvini 
pasaytirish  relaksatsiya  va  autogen  mashqlar  o‘tkazish  (I.Shuls,  T.Sele,  X.  Lindemon,  V.S  Yudanov 
A.V.Alekseyev,  I.F.Myagkov,  A.T.Ponov  va  bosiq  progressiv  relaksatsiya  (Jacobson,1938)  va  tizimli 
desensibilizatsiya (Wolpe,1958) kabi uslublardan foydalanishiga etibor qaratilgan. Ko‘pgina psixologik 
manbalarda  (Rudestam  K, 1993yil va bosiq) uqtirilishicha bir hil muammoli  kishilar guruhiga  yordam 
berish omillari bir hil bo‘lganligi samarali vosita bo‘lib xizmat qiladi. Bulardan tashqari Yalov (Yalov 
1975) gemogen usulining tarafdori bo‘lib, bir xil muammoli guruhlardagi kishilar anchagina bir-biriga 
nisbatan  yondashgan  bo‘lishadi,  bir-birini  qo‘llab-quvvatlaydi,  bunday  guruhlarda  ziddiyatlar  deyarli 
bo‘lmaydi,  guruh  a’zolari  davomati  ham  boshqa  guruhlarga  nisbatan  ta’kidlaydi.  U  o‘zining 
tadqiqotlarida,  insonlar  o‘rtasidagi  munosabatlar  qanchalik  bir-biriga  yaqin  bo‘lsa,  shunchalik  ularni 
bezovta qilayotgan muammolar yechimi tez topilishini ta’kidlaydi, shuningdek shaxsiy muammolarning 
guruhda  umumiy  muammoga  aylanishi  va  uning  yechimi  bu  faqatgina  bir  shaxsning    Yutug‘i  emas, 
balki,  butun  guruh  Yutug‘i  ekanligi  muhim  o‘rin  tutadi.  Levin  (Levine  1979)  insonlar  orasidagi 
birdamlikni rag‘batlantirish uchun birinchi navbatda bir xil yoshdagi,  yoki bir xil muammo  yechimini 
topish maqsadida birlashgan gomogen guruhlarni  tashkil etishi kerakligini ta’kidlaydi. 
 
Shu  bilan  birga  psixonevrologik  dispanserning  amaliyotchi  psixologning  faoliyatida 
faqatgina gomogen prinsipi asosidagi o‘smirlar trening guruhini shakllantirish samarali natija bermagan. 
Ba’zi  hollarda  (fobiya  bezovtalanishi,  xafagarchilikda,  emotsiya  va  xulqdagi  aralash  bezovtalik 
holatlarida)  o‘smirlar  bilan  ishlashda  geterogen  guruhlar  samarali  natijalar  berib,  ikkala  prinsipdagi 
(gomogen  va  getorogen)  guruhlarining  hamohanligida  o‘smirlarda  vujudga  kelgan  salbiy  (nohush) 
emotsional holatlarini bartaraf etishda zarur va samarali usullardan biri ekanligi namoyon bo‘ladi. 
 Shunday qilib, tadqiqotchilarni bu muammoni ko‘pdan beri qiziqtirib kelgan bo‘lsada, o‘smir 
yoshlarda  salbiy  emotsional  holatini  bartaraf  etishga  bo‘lgan  ehtiyojining  ortib  borishini  bir tomondan 
va ikkinchi o‘smir yoshlarda bu holatni bartaraf etuvchi samarali usulning ishlanganlik darajasi pastligi 
ekanligi ba’zi qarama-qarshiliklarni vujudga keltirgan.