Umumiy o‘rta ta’lim

Yog‘inlar

Okean, dengiz, daryo va ko‘llar suvi muntazam bug‘lanib turadi. Dala, bog‘ va boshqa joylardagi o‘sim- liklardan va nam tuproqdan ham suv bug‘lanadi. Osmonga ko‘tarilgan suv bug‘lari bulutlarni hosil qiladi. Shamol bulutlarni bir joydan boshqa joyga haydaydi.


20
Bulutdagi suv zarrachalari birlashib, suv tomchilarini paydo qiladi. Suv tomchilari esa yer yuziga yomg‘ir bo‘lib yog‘adi.
Havo sovuq paytlarda bulutda muz zarrachalari ho- sil bo‘ladi. Ular birikib, qor uchqunlarini hosil qiladi. Bahorda ba’zan do‘l ham yog‘ishi mumkin. Do‘l no‘xatdek, ba’zida undan ham katta bo‘ladi. Do‘l ekin- larni payhon qilishi, bog‘dagi mevalarga shikast
yetkazishi mumkin.

15. 
    rasm. Suv tomchilari hosil bo‘lishi tajribasi.
    

Yomg‘ir, qor va do‘l – yog‘in- lardir.
Amaliy ish
O‘qituvchi yordamida suv solingan stakanni quruq yoqilg‘i ustiga qo‘yib qaynating. Undan chiqayotgan bug‘ni oyna bilan to‘sing.
Bunda oyna sirtida suv tomchilari hosil bo‘lishi va pastga tushishini kuzatish mumkin (22-rasm).
Kuzatilgan jarayonni yomg‘irning hosil bo‘lishi bilan taqqoslang va xulosa chi- qaring.

Ob-havoning mahalliy belgilari

O‘zingiz yashab turgan joyda mahalliy belgilarga qarab, ob-havoning o‘zgarishini oldindan aytib beri- shingiz mumkin. Buning uchun quyidagilarni bilib olishingiz lozim:


21

• 
  agar mo‘ridan yoki gulxandan chiqayotgan tutun osmonga tik ko‘tarilayotgan bo‘lsa, havo ochiq bo‘ladi;
  
• 
  agar tutun osmonga ko‘tarilmasdan pastlab ketsa, tez orada yomg‘ir yog‘ishi mumkin;
  
• 
  agar qaldirg‘och osmonda baland parvoz qilayotgan bo‘lsa, havo ochiq bo‘ladi;
  
• 
  agar qaldirg‘och pastlab uchayotgan bo‘lsa, yomg‘ir yog‘ishi mumkin;
  
• 
  agar Quyosh qora bulutlar orqasiga botsa, ertasiga yog‘ingarchilik bo‘lishi mumkin;
  
• 
  agar Quyosh botayotganda uning atrofi qizg‘ish- sarg‘ish tusda bo‘lsa, ertasiga havo ochiq bo‘ladi.
  

Qadimdan ota-bobolarimiz shu kabi mahalliy bel- gilarga qarab, ob-havoning o‘zgarishini oldindan ayta olganlar.