Umumiy o‘rta ta’lim

29
Respublikamizning Surxondaryo viloyatida tosh- ko‘mir va Toshkent viloyatida esa qo‘ng‘ir ko‘mir konlari mavjud.
Amaliy ish
Qog‘ozga o‘ralgan toshko‘mir va qo‘ng‘ir ko‘mirni oling. Ularni bolg‘acha bilan maydalashga harakat qiling va xulosangizni ayting.

15. 
    rasm. Neftning qazib olinishi.
    

Neft

Neft suyuq holatdagi yonilg‘i hisoblanadi. Neftdan olingan yoqil- g‘ilardan samolyot, avtomobil va boshqa transport vositalari uchun yonilg‘i sifatida foydalaniladi. Un- dan tashqari, toshko‘mirdan oli- nadigan mahsulotlarni neftdan ham olish mumkin.
Neftni qazib chiqarish uchun quduqlar qazilib, ularga quvurlar

tushiriladi. Neft nasoslar yordamida yer ostidan tortib olinadi (27-rasm).
Amaliy ish

1. 
   Probirkaga quyilgan benzinni ko‘rib chiqing. Uning rangi va suyuqligiga e’tibor bering.
   
2. 
   Tunuka likopchaga benzinni tomizing. Unga yonib turgan suyuqligiga gugurt cho‘pini yaqinlashtiring. Qanday hodisa yuz beradi?
   

30

Tabiiy gaz

Tabiiy gaz neft bor joyda bo‘ladi. Tabiiy gaz deb gaz holatdagi yoqilg‘iga aytiladi.
Tabiiy gaz rangsiz bo‘lib, zangori alanga berib yonadi. Uni quvurlar orqali uzoq masofalarga uzatish qulay. Deyarli barcha shahar va qishloqlarga quvurlar orqali tabiiy gaz olib borilgan. Uzoq qishloqlardagi xonadonlarga tabiiy gaz ballonlarda yetkaziladi. Aholi turmush tarzining farovon bo‘lishida tabiiy gaz muhim o‘rin tutadi. Tabiiy gaz zaharli va tez yonuvchan bo‘ladi. Shuning uchun undan ehtiyot bo‘lib foydalanish
lozim.
Amaliy ish
24-rasmdagi xaritadan mamlakatimizdagi toshko‘mir, qo‘ng‘ir ko‘mir, neft, tabiiy gaz konlarini toping va ularni daftaringizga yozing.