Umumiy o‘rta ta’lim

Tabiatda suvning aylanishi

O‘lkamizda tog‘larga qishda qalin qor yog‘adi. Bahordan boshlab qorlar eriy boshlaydi. Qor suvlari yig‘ilib irmoqlarni, irmoqlar esa daryolarni hosil qiladi. Yomg‘ir suvlari ham yig‘ilib, daryolarga quyiladi. Daryoga yerosti suvlari ham qo‘shiladi.
Aksariyat hollarda daryo suvi dengiz va okeanlarga quyiladi. Okean va dengiz suvlarining bir qismi bug‘- lanib, osmonga ko‘tariladi. Suv bug‘lari osmonda bulutlarni hosil qiladi. Bulutlarning bir qismini shamol quruqlikka haydab keladi. Bulutlardan qor va yom-


22
g‘irlar yog‘ib, yana daryolarni paydo qiladi. Shu tariqa suv tabiatda aylanib yuradi (23-rasm).

15. 
    rasm. Tabiatda suvning aylanishi.
    

Tayanch so‘zlar: havo holati, ob-havo, havo harorati, bulut, yomg‘ir, qor, do‘l, yog‘in.
Savollar

1. 
   Ob-havo deb nimaga aytiladi?
   
2. 
   Nima uchun yozda havo harorati yuqori bo‘ladi?
   
3. 
   Yog‘inlar qanday hosil bo‘ladi?
   
4. 
   Mahalliy belgilarga qarab, ob-havo o‘zgarishini qanday aytib berish mumkin?
   
5. 
   Tabiatda suvning aylanishini tushuntirib bering.
   

Topshiriq
Tabiatda suvning aylanishini daftaringizga chizing.


23

FOYDALI QAZILMALAR

FOYDALI QAZILMALAR QAYERDAN OLINADI?

Foydali qazilma nima?

Yer ostida va uning yuzidagi tabiiy gaz, neft, ko‘mir, oltin, kumush, mis, aluminiy, temir, osh tuzi, marmar, granit, gil kabi tabiiy boyliklar bor. Bunday boyliklardan odamlar foydalanadi. Shuning uchun ular foydali qazil- malar deyiladi.
Foydali qazilma to‘plangan joy kon deb ataladi. Konlarni qidirib topish ishlari bilan geologlar shug‘ul- lanadi.
Konlar xaritada shartli belgilar bilan ko‘rsatiladi. Har bir belgi shu joyda qanday foydali qazilma borligini bildiradi.
Vatanimiz hududida turli foydali qazilma konlari bor.

15. 
    rasmda tasvirlangan O‘zbekiston Respublikasi xa- ritasidan Vatanimiz hududidagi asosiy konlar qayerda joylashganligini bilib olish mumkin.