Umumiy o'rta ta'lim tizimi kursi mazmuni uzviyligi va uzluksizligini tamilash reja kirish


Talim mazmuni va maqsadlari orasidagi uzviylikni taminlashning pedagogik va dedaktik asoslari



Download 353 Kb.
bet2/7
Sana26.04.2022
Hajmi353 Kb.
#584503
1   2   3   4   5   6   7
Bog'liq
Umumiy o\'rta ta\'lim tizimi kursi mazmuni uzviyligi va uzluksizligini tamilash

Talim mazmuni va maqsadlari orasidagi uzviylikni taminlashning pedagogik va dedaktik asoslari

Ta`limning maqsad va vazifalari ijtimoiy tuzumga muvofik fan, texnika, texnologiyalar, ishlab chikarish, madaniyat, ijtimoiy xayet tarakkiyoti asosida tarixan о`zgarib borishi bilan birga umumiy о`rta ta`lim maktablarida о`qitishning didaktik tavsifini ham belgilaydi. Ta`limning maqsadi о`qitishning ma`lum makeadga karatilganligi va unga muvofik kelishini о`zida aks ettirgan, ta`limning ijtimoiy xususiyati, jamiyat xayotidagi ahamiyatini ochib beradigan, uning yо`nalishi, mazmuni, shakl va usullarini belgilaydigan ijtimoiy-pedagogik hodisadir.


Ta`lim maqsadida «Inson qanday bо`lishi lozim?», «Unga qanday ijtimoiy extiyojlarni kondirish uchun ta`lim berish kerak?» degan talablar ifodalangan bо`dadi. Ta`lim jarayonida uning maqsadlarini belgilovchi jamiyat talablari tо`la holda aks etsagina, о`quvchi shaxsi har tomonlama rivojlanishi mumkin. Ta`lim maqsadi о`zining ijtimoiy tabiatiga kо`ra kо`p kirrali bо`lib, u о`quv jarayoni amaliyotiga tatbik etilgach, ya`ni kutilgan natijaga erishilgandan keyin shu asosda yangi maqsadlar kо`yiladi. Ular esa ta`limning dastlabki maqsadini takomillashtirishga xizmat kiladi. Dastlab tanlangan ta`lim maqsadi, ularni amalga oshirish vositasiga aylanadi. Chunki umumiy о`rta ta`lim jarayonining о`zi ta`lim maqsadini jamiyat tarakkiyoti talablari asosida uzluksiz muvofiklashtirishni taqozo etadi.
Ta`lim maqsadini tо`g`ri belgilash natijasida shaxs, davlat va jamiyat, fan, texnika, texnologiyalar hamda ishlab chiqarishni samarali rivojlantirish uchun ijtimoiy resurs, imkoniyat vujudga keladi. Bu о`rinda O`zbekiston Respublikasining «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi»da tо`g`ri belgilanganidek, shaxs, davlat va jamiyat, fan, texnika, texnologiyalar hamda ishlab chiqarish munosabatlari ikki tomonlama ahamiyatga egadir: jamiyat, fan, texnika, texnologiyalar, ishlab chiqarish о`zining istiqboldagi taraqqiyoti uchun qanday mutaxassis zarurligini belgilasa, shaxs esa fan, texika, texnologiyalar xamda ishlab chiqarishning samarali rivojlanishini ta`minlaydi. Ta`lim maqsadini ikki kiyemga ajratish mumkin. Ijtimoiy talab davlat va jamiyatning extiyojlaridan kelib chiqadi. Bunda ta`lim maqsadi davlat tomonidan tasdiqlangan meyoriy hujjatlarda о`z ifodasini topadi. Jumladan, «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi»da umumiy о`rta ta`limning maqsadi quyidagicha belgilab berilgan: "Tо`qqiz yillik ( І-ІX sinflar) о`qishdan iborat umumiy о`rta ta`lim majburiydir. Ta`limning bu turi boshlang`ich ta`limni (І-ІVsinflar) kamrab oladi xamda о`quvchilarning fanlar asoslari bо`yicha muntazam bilim olishlarini, ularda bilim, о`zlashtirish extiyojini, asosiy о`quv-ilmiy va umummadaniy bilimlarni, milliy va umumbashariy qadriyatlarga asoslangan ma`naviy-axloqiy fazilatlarni, mexnat kо`nikmalarini, ijodiy fikrlash va atrof-muxitga ongli munosabatda bо`lishni va kasb tanlashni shakllantiradi.
Jamiyat hayoti hamisha taraqqiy etib, rivojlanib boradi. Uning xilma-xil rivojlanish imkoniyatlari ta`lim jarayoni oldiga turli davrlarda turlicha maqsadlar qо`yadi. Bu maqsadlar ifodalanshli va amalga oshishi о`qitishning turli usul va vositalari kо`llanilishini talab kiladi. Shuning uchun xam ta`lim jamiyat tarakkiyotining hozirgi boskichidagi maqsadini tо`la amalga oshirish, buning uchun zarur bо`ladigan usul va vositalarni belgilab berish didaktikaning dolzarb masalalaridandir. Ta`lim maqsadini amalga oshirish uchun zarur bо`lgan usul va vositalarni tanlashda ta`lim maqsadlarining rivojlanish tarixini urganish muxim ahamiyatga ega. Bunday izlanishning zarurligi kuyidagi omillar bilan belgilanadi:
Bugungi kunning muayyan holatini anglash, istikbolni belgilash, mazkur muammoning tarixiy taraqqiyot bosqichlarini о`rganishning zarurligi.
Ta`lim maqsadining rivojlanish boskichlari didaktika tarixida umuman о`rganilmagan masalalardandir. Ta`lim maqsadlarining rivojlanish tarixini о`rganish o`zbek xalki ma`naviyati va tarixiga yangicha munosabat shakllanayotgan hozirgi davrda alohida ilmiy-amaliy qimmatga egadir. Ta`lim maqsadi va uning ifodalanishiga bagishlangan qarashlarimizni izchil tizimli tahlil qilishga qaror qildik. Ma`lumki, ta`lim maqsadi ta`lim mazmuni, о`quv vositalari, usul va metodlarida ifodalanadi. Ta`lim vositalarining asosiy shakllari о`quv dasturlari, darslik va о`quv-metodik adabiyotlardir. О`zbek xalqining butun hayoti davomida ta`limda shaxsning odob-axloqini muntazam rivojlantirib borish ustuvor ahamiyat kasb etadi. Natijada ta`lim jarayonida о`quvchilar muntazam xalqimizning urf-odatlari, madaniyati, tarixi, til boyliklari, odob-axloq meyorlarini о`zlashtirib boradilar. Ayni zamonda bu xolat barcha davrlarda ustuvor axamiyat kasb etib, ta`limning asosiy maqsadi barkamol shaxsni shakllantirishdan iborat ekanligini byolgilab bergan. Bundan tashqari ta`limning azaliy maqsadlaridan biri о`quvchining ona tilida fikrlashi va о`z fikrini ona tilida bayon etish kо`nikmalarini egallashiga erishishdan iboratdir.
Dastlab uzok ayerlar davomida amalga oshirilgan ta`lim tarixi xamda ta`lim maqsadining rivojlanish dinamikasi haqida fikr yuritamiz.
ІX-XІX asrlarda, asosan, turkiy, turkcha, qator manbalarda hoqoniy, qoshg`ariy, chig`atoiy atamalari bilan yuritilgan o`zbek tilida xam keng kо`lamli ta`lim-tarbiya jarayoni amalga oshirilgan. Bu davrda ta`lim mazmuni dastlab turkiy yozma yodgorliklarda о`z ifodasini topgan.
Ta`lim mazmunini bashorat qilishda uning maqsadi yо`naltiruvchi asos hisoblanadi. Afsuski, bu holat о`quv dasturlari va darslik mualliflari tomonidan kо`pincha hisobga olinmaydi. Natijada ta`lim mazmuni bilan uning maqsadi orasida nomutanosiblik vujudga keladi. Bu esa pirovard natija hisoblangan о`quv jarayoni sifatiga salbiy ta`sir kо`rsatadi.
Shaxsga yо`naltirilgan ta`lim mazmunini amaliyotga tatbiq kilish, о`quv jarayoniga ilgor texnologiyalarni olib kirish zaruriyati ta`lim mazmuni bilan uning maqsadi orasida mutanosiblikni ta`minlashni taqozo qiladi.
Ta`lim maqsadiga muvofiq keladigan ta`lim mazmuni va uni ifodalovchi о`quv modellari о`quv-biluv jarayonining muxim tashkiliy qismi hisoblanib, uning asosiy maqsadi о`zgarishlarni ta`lim mazmunining DTSda belgilab kuyilgan negiziga mutanosib tarzda kiritishdan iboratdir. Bugungi kunda ta`lim maqsadi asosida uning mazmunini muntazam yangilash, uning shaxsga yunaltirilgan demokratik modelini belgilab berish zaruriyati mavjud. Ta`lim maqsadiga mos ravishda о`quv-biluv jarayoni mamunida bir qator о`zgarishlar amalga oshirildi. Jumladan, о`quv topshirikdari muntazam yangilanmokda. Bu pedagogik tadbir ta`lim maqsadining rivojlanayotganligi bilan bog`liq tarzda amalga oshirilmokda. Bu о`z navbatida shaxsga yunaltirilgan ta`lim texnologiyalarini о`quv jarayoniga olib kirishni talab qilmokda. Ta`lim maqsadiga mos keladigan ta`lim jarayonining natijalari о`quvchining aqliy, xuquqiy, fukarolik, kommunikativlik, axborotli va tafakkurning boshka yunalishlarida chukur mahoratga ega bо`lish imkonini berishi lozim. Bunda о`quv-biluv jarayonida muxim о`rinni о`qituvchilar bilan о`quvchilar orasida о`zaro fikr almashishga imkon beradigan ta`limiy topshiriqpar egallashi zarur. Ta`lim mazmunini uning maqsadiga mos tarzda belgilash imkoniyatlari quyidagilarda namoyon bо`lishi kerak:
О`quvchilarga takdim etiladigan о`quv materiallari va ta`limiy topshiriklar birinchi navbatda ta`limning umumiy maqsadi va о`quv predmeti maqsadiga mos kelishi lozim.
О`zaro bir-birini takrorlaydigan tushunchalar, о`quv matnlari xamda ta`limiy topshiriqlarni ta`lim maqsadiga mos tarzda uyg`unlashtirgan holda о`quvchilarga taqdim etishga erishish.
Ta`lim maqsadiga mos keladigan ta`lim mazmunini belgilashda о`qitish texnologiyasi va о`quvchi tomonidan bajariladigan ta`limiy topshiriqlarni aniq rejalashtirish.
Ta`lim maqsadiga mos tarzda turli yо`nalishda interfaol ish turlarini kengaytirishga erishish.
О`quvchilarga ta`lim maqsadiga mos tarzda takdim etiladigan о`quv materiallari uzbek xalkining turmush tarzi, urf-odatlari, mentaliteti, ma`naviy-madaniy xayoti, mashgulotlari, yashash xududi bilan chambarchas bog`langan, ularni о`quvchi kо`z о`ngida gavdalantira oladigan bо`lishiga erishish.
O`quv-metodik majmualar tarkibida beriladigan о`quv materiallari, ta`limiy topshiriklar, didaktik ishlanmalar, savol va topshirikdar, mustaqil ishlar, uy vazifalari, о`quvchining individual bilim olishi, voqea-xodisalarni taxlil qilishi, egallagan bilimlarini amalda qo`llashi uchun qulay bо`lishini ta`minlash.
Ta`lim maqsadidan kelib chikqan xolda о`quvchining mustaqil bilim olishini tashkil etish orkali ta`lim mazmunini maqsadga muvofiq tarzda belgilash imkoniyati vujudga keladi. Bu esa dars jarayonida о`quvchilarning mustakil faoliyat kо`rsatishlariga imkoniyat yaratadi.
Ta`lim jarayonining ta`lim maqsadiga mos kelishini ta`minlash uchun
kuyidagilarga erishish lozim:
1. Ijtimoiy talab va ta`lim maqsadidan kelib chiqqan holda ta`lim mazmuniga asoslangan yangi о`quv modellarini о`qitish jarayoniga tatbik etish.
2. Ta`lim maqsadiga mutanosib bо`lgan ta`lim mazmunining shaxsga yо`naltirilganligini ta`minlovchi yо`nalishlarini kengaytirish.
3. Ta`lim maqsadi va mazmunining о`quvchilarni rivojlantiruvchi axamiyat kasb etishi ularning yoshiga mosligi bilan belgilanishini ta`minlash.
Rivojlantiruvchi ta`lim xar bir о`quvchining imkoniyatini xisobga olgan xolda о`qitish jarayoni bо`lib, unda о`quvchini har tomonlama rivojlantirish maqsad qilib kо`yiladi. Rivojlantiruvchi ta`lim tizimida bilim, kо`nikma va malakalar о`quvchining rivojlanganlik darajasini belgilovchi natijalar bо`lib hisoblanadi.
Ta`lim maqsadiga mos keladigan ta`lim mazmuni muayyan xalqning tarixi, xayotiy tajribalari, ilmiy-ma`naviy merosi, fan-texnika yutuqlari, jamiyat xayogi, ishlab chiqarish imkoniyatlarini uzida mujassamlashtirishi kerak. Ta`lim mazmunida ijtimoiy buyurtma xamda ta`lim maqsadlari о`z ifodasini topmog`i lozim
Ta`lim maqsadi bilan uning mazmuni orasidagi mutanosiblikni ta`minlashda kuyidagilarni e`tiborga olish lozim:
1. Amaliy ahamiyatga ega bо`lgan didaktik ishlanmalarni ta`lim
maqsadiga mos tarzda tanlash.
2. Ta`lim mazmuni asosida tanlangan anik о`quv modellarini belgilab berish.
Kelajakda ta`lim mazmunini uning maqsadiga muvofik tarzda belgilash uchun kuyidagilarga asoslanish lozim:
1. Muayyan о`quv predmeti bо`yicha ta`lim maqsadiga mos keladigan
ta`lim mazmunini belgilash uchun о`quv materiallarini uygunlashtirish yо`lini tanlash.
2. Ta`lim mazmunida fanlararo alokadorlikni ta`minlash.
Ta`lim mazmunini uning maqsadiga muvofik tarzda belgilash uchun о`quv fanlari maqsadlarini chukur taxlil kilish talab etiladi. Bunda ta`lim-tarbiyaning birligi maqsadi ustuvor bо`lishi lozim.
Ta`lim mazmuni bilan uning maqsadlari muvofikligini ta`minlash uchun quyidagilar muxim axamiyatga ega:
- bugungi kunda ta`lim maqsadiga mos keladigan mazmunni belgilash uchun о`quv jarayonini demokratlashtirish, insonparvarlashtirish tamoyillariga amal kilish;
- о`qituvchilarning kasb maxoratini ta`lim maqsadlari va mazmuniga mos tarzda rivojlantirib borish;
- ta`lim texnologiyalari va yangi didaktik ishlanmalar bilan о`quv
jarayonini muntazam boyitib borish kabilar.
Ta`lim maqsadi davr bilan, ijtimoiy hayot bilan bog`liq ekan, davr ijtimoiy xayotdagi tub - inqilobiy burilishlar, shubxasizki, ta`lim maqsadini ham tubdan о`zgartiradi. Ta`lim maqsadining tubdan о`zgarishi ta`lim mazmunida о`z ifodasini topadi. Tub burilish davrida ta`lim maqsadi ijtimoiy ehtiyojlar asosida yangilaniіііi, ta`lim mazmuni esa enersion ravishda eski, avvalgi, о`tilgan davr bosqichida kolishi mumkin emas. Vaxolanki, ta`lim maqsadi bir farmon, dekret, karor yoki buyruk bilan yangilanishi mumkin. Ta`lim mazmuni maktab darsligiyu qо`llanmasi, dasturu yо`riqnomasi, metodik tavsiyalardan boshlab oddiy amaliyotchi о`qituvchining kasbiy kо`nikmalarigacha singib ketgan. Ularni bir farmon yoki karor bilan yangilab bо`lmaydi.
Ta`limning maqsadi uning mazmuni va metodlarini belgilovchi omillardan biridir. Biz kuyida ularning har biri xususida alohida-alohida tо`xtalib о`tamiz. Ta`lim maqsadiga pedagogik nuqtai nazardan yondashish asosida mazkur maqsadga tayangan holda ta`lim mazmunini belgilash muhim ahamiyatga ega.
Ta`limning umumiy mantiki, ya`ni mazmuni ta`limning maqsadiga muvofiq tarzda idrok etilishi kerak, chunki ta`lim mazmuni uning maqsadiga mos tarzda о`quvchi shaxsining extiyojlari davlat, jamiyat, fan, texnika, ishlab chiqarish talablari, san`at, madaniyat rivojini hisobga olgan holda ta`minlanishi kerak. Jamiyatning obyektiv qonuniyatlarini va istikbolini tugri tushunish natijasida ta`lim bir maqsadga qaratilgandagina uning mazmuni yaxlit, uzluksiz, tadrijiy tizim sifatida tarkib topadi. Har kanday jamiyatda xam umumiy о`rta ta`limiing mazmuni о`quvchi shaxciga ta`lim berish, uni rivojlantirish va tarbiyalash maqsadlariga bog`liq bо`lib, ta`lim mazmuni mana shu maqsadni qondirishga xizmat kiladigan о`quv yuklamasining anik ifodasidir. Ta`lim-tarbiya maqsadlarining о`zgarishi natijasida ta`lim mazmuni muntazam yangilanadi.

  1. Bozor iqtisodiyotiga asoslangan jamiyat qaror topayotgan hozirgi tarixiy sharoitda ta`lim-tarbiyaga bо`lgan talablar va shart-sharoitlar tubdan о`zgardi. Kо`pgina nazariy, metodologik, pedagogik-psixologik, tashkiliy-metodik, ijtimoiy-iqtisodiy, siyosiy asoslar qaytadan ijodiy ravishda chuqur anglab olishni talab etmoqda.

Yaqin yillargacha pedagog va psixologlarning didaktikaga aloqador izlanishlarida asosiy e`tibor «ta`lim oluvchilarni bilim va malakalar bilan qurollantirish»dan iborat ekanligi ta`kidlangan. Ammo shaxsni tarbiyalash, xususan uni rivojlantirishning о`rni va ahamiyati kamaytirildi. Endilikda pedagogik fanlar nazariy yо`nalishlari modernizatsiya qilinmoqda. Shunga kо`ra, ta`lim-tarbiyadagi ustuvor masala ta`lim oluvchini rivojlantirish (qaysiki, ilgari hammadan kam e`tiborda bо`lgan) deymiz. Shuningdek, ta`lim oluvchilarga bilim va malakalar «berilmasligini», aniqrog`i «berib bо`lmasligini» va hatto ular bilan «ta`lim oluvchilarni qurollantirish» ham mumkin emasligini anglab yetdik. Bilim va malakalar ta`lim oluvchilar tomonidan о`zlashtiriladi, bu muayyan pedagogik sharoitlarda rо`y beradi. Bu pedagogik sharoitning optimal sifatlarini aniqlash ustida kо`p qirrali izlanishlar amalga oshirilmoqda. Ularni kashf qilish, mukammal yoritish va har bir о`qituvchi hamda tarbiyalanuvchini undan voqif etmoq lozim. Ilgari ta`lim oluvchi ta`lim-tarbiya jarayonining obyekti hisoblanib, uni istalgan tomonga burish mumkin, ya`ni bolani ta`lim-tarbiya vositasida istasak adib, sarkarda, olim, san`atkor va hokazo kasb sohibi kilsa bо`ladi, deb xisoblanar edi.
Uzluksiz ta`lim tizimi barcha bosqichlari (oila va maktabgacha, umumiy о`rta, о`rta maxsus va oliy ta`lim)ning mohiyati, maqsadi hamda vazifalari ifodalangan konsepsiyata`lim tizimiga tadbiq qilinmoqda.
Tajribadan ma`lumki, jamiyatning ta`limiy xizmatga bо`lgan talabi asosida umumiy о`rta ta`limning bosh maqsadi, muddati, davomiyligi, bosqichlari belgilanadi. Bunda ijtimoiy ehtiyoj va ta`limni tashkillashtirish bilan bog`liq imkoniyatlarni anik va mukammal tasavvur kilish talab etiladi. Shunga kо`ra, «Uzbekistonning ijtimoiy-tabiiy muxitida faoliyat kursata oladigan, ayni vaqtda bu muxitni va unga hamohang о`zini-о`zi uzluksiz takomillashtirishga layoqatli shaxsni kamol toptirish» ta`lim maqsadining konseptual mohiyatini ifodalaydi hamda ta`lim sifatining davlat meyori (standarti)ni belgilashga asos bо`ladi.
«Kadrlar tayyorlash milliy dasturi» hamda «2004-2009 yillarda maktab ta`limini rivojlantirish Davlat umummilliy dasturi»da belgilangan bosh maqsad alohida о`quv fanlarining konsepsiyalari, dasturlari va kurslari osha har bir dars mashg`ulotiga qadar oydinlashadi. Shu tarzda maqsad, vazifa, vosita va usullar belgilanadi.
Ta`limning davlat ta`lim standarti esa ta`lim oluvchi bilimi sifatiga bо`lgan talabning eng quyi (minimum) darajasini ifodalaydi. Demak, ta`lim mazmunini ta`lim maqsadi boshqarsa, uning kо`lamini davlat ta`lim standarti belgilab beradi.
Davlat ta`lim standarti talabidagi ta`lim sifati quyidagi tarkibiy kicm (komponent)lar bо`yicha belgilanadi:

  • olam haqidagi bilimlar;

  • tajriba, faoliyat usullarini ifodalovchi malaka va kо`nikmalar;

  • ijodiy faoliyat;

  • olam (tabiat va jamiyat)ni hissiy idrok etishga oid tajriba.

Tarkibiy qismlarning mazmuni insoniyatning ijtimoiy-ma`naviy kadriyatlari, jumladan, milliy qadriyatlardan tashkil topadi. Jismoniy-fiziologik imkoniyatlar va ruxiy holatlar bilan bog`liq faoliyat usullarining meyorini belgilashda milliy xususiyat har tomonlama hisobga olinmog`i zarur.
Ilm olish yoki umumiy savodxonlikka erishish muammosini hal qilish lozim bо`lgan vaqtlar allaqachon tarix sahifalaridan joy oldi. Endilikda, ilm olish ma`lumotli bо`lish bilan cheklanmaydi. Shaxs va jamiyatning ehtiyojlariga javob beradigan darajada sifatli va saviyali bilimlar muxim bо`lib qolmoqda.
Bilimlarning sifati va saviyasi ta`limning mazmuni hamda tashkil etilishi, ta`lim oluvchilarning qobiliyatlari, о`ziga xos ruxiy xususiyatlariga bog`liqdir. Pedagogika fanlari doktori Rustam Axliddinov izlanishlariga kо`ra, ta`lim oluvchining bilim sifatiga alokador omillar soni 200 tadan ortadi.
Bilimlarning sifati masalasiga jiddiy e`tibor berilmagan vaqtlarda ta`lim tizimida ishlab chiqaruvchi (maktab, oliy о`quv yurti) bilan iste`molchi (ta`lim oluvchi, talaba, jamiyat)ning munosabatlari yashirin tarzda shartli doiradan chiqmas edi. Lekin bilimlar asosiy ishlab chiqarish kuchlaridan biriga aylangan va hatto, kapital bо`la oladigan hozirgi paytda mazkur munosabatlar sifat jixatdan boshqa darajaga kо`tarilishi lozim.
Ta`lim jarayoni —о`ziga xoslik, xilma-xillik va ijodkorlikni ham о`z ichiga oladigan sifatiy hodisalar majmuasidir. Bugungi kunga kelib о`qitish nazariyasi barcha fanlar misolida isloh qilinmoqda. sifatiy ifodalash bilan bog`liq yangi yо`nalishlar yaratilmoqda. Yangicha nuktai nazar asosida ta`lim nazariyasi shakllanmoqda. Uning muhim bо`limlaridan biri — mantiqiy matematik-kibernetik uslublarga asoslangan kvalimetriyadir. Endigina rivojlanayotgan bu yо`nalishning ixtiyorida standartlarni ishlab chiqarishga asos bо`ladigan parametrlarni belgilashga yordam beradigan vositalar yetarli emas.
1. Ta`lim standartlarini ishlab chiqishda diqqat-e`tiborni psixologik-didaktik obyektlarning ikki guruhiga:
a) ta`lim mazmunining asosini tashkil qiladigan —ta`lim jarayonida takdim etiladigan bilim va tushunchalarga;
b) ta`limning natijasi, mahsuli — ta`lim oluvchi egallagan bilimlarning sifati va о`zlashtirilganlik darajasiga qaratish kerak.
2. Standartlarni ishlab chiqish. Bu bosqich amaliy tajriba bilan bog`liq ilmiy-pedagogik tadqiqotlarda amalga oshiriladi.
3. Nazoratning shakllarini ishlab chiqish.
Nazoratning shakllari sodda, ixcham, tejamli, kо`rsatmali, obyektiv mezonlarga asoslangan bо`lishi kerak

  • nazoratni qonuniy asosda amalga oshirish;

  • nazoratning rejaliligi, ta`lim tizimi bо`g`inlarining о`zaro uzviyligi va uzluksizligi;

  • muntazamlik, maqsadga yо`naltirilganlik;

  • hamma joyda yalpi amalga oshirilishi;

  • oshkoralik;

  • komplekslik, ishlab chiqaruvchi va iste`molchi (ta`lim muassasasi va ta`lim oluvchi)ga tegishli kо`rsatkichlarning qamrab olinishi;

  • nazorat jarayonida aniqlangan kamchiliklarni bartaraf etishga yо`nalganlik va boshqalar..

Ta`lim tizimidagi islohotning muxim bir kо`rinishi bu nazoratning yangicha shakli — DTS monitoringi hisoblanadi. Yangicha boshqaruv tuzilmalarining maqsadga muvofiq va samarali faoliyat kо`rsatishi kо`p jihatdan ular ixtiyoridagi nazorat qilish usul hamda vositalarining mukammalligiga bog`liqdir. Yangicha boshqaruv amaliyotida sinalmagan usullardan foydalanmaslik, hamma jihatlar, xususan, nazoratning meyoriy hujjatlari ilmiy va eksperimental asoslanishi lozim. Aks holda ta`lim amaliyotidagi erkinlik toptalishi, anglashilmovchilik, rasmiyatchilik va norozilik kuchayishi mumkin..

Download 353 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish