Umumiy o'rta ta'lim sifatini oshirish: mazmun, metodologiya, baholash va ta'lim muhiti

418

 

 

"Umumiy o'rta ta'lim sifatini oshirish: mazmun, metodologiya, baholash va ta'lim muhiti"  

xalqaro onlayn ilmiy-amaliy konferensiya materiallari 

 

unli shu so‘zning boshqa bo‘g‘inlariga qaraganda kuchliroq, cho‘ziqroq talaffuz etilishi 

haqida tushuntiriladi.  

Mashqlar o‘tkaziladi: Lola, lolalar, lolalarni, lolalarning, lolalardan, lolazorlardan. 

Bola, bolalar, bolalarga. Do‘st, do‘stlar, do‘stlarim, do‘stlarimning. 

Bunday mashqlar o‘quvchilarga urg‘uni to‘g‘ri qo‘yib ifodali o‘qishlariga yordam beradi.  

Boshlang‘ich sinflarda asarni qayta hikoyalashga, ayniqsa, katta ahamiyat berish 

kerak. Qayta hikoya qilib berish orqali o‘quvchilarning asar voqealarini ketma-ketlikda 

bayon  etish  ko‘nikmasi  va  nutq  boyligi  oshib  boradi.  Asarga,  uning  qahramonlariga 

munosabat  bildirishi,  voqea  va  hatti-harakatlarni  tahlil  qilishi  orqali  o‘quvchilarning 

mustaqil fikri, ijodiy tafakkuri kengayib boradi.  

O‘qilgan  dramatik  asarlarni  sahnada  ijro  etish  ham  o‘quvchilar  uchun  qiziqarli 

bo‘ladi.  Dramatik  asarlardan  tayyorlangan  sahna  asarlarini  o‘quvchilar  bayram 

kechalarida ijro etishlari mumkin.  

O‘quvchilarning  shaxsiy  fazilatlar  shakllanishida  kichik  hajmli  asarlarni 

o‘qishning  ahamiyati  katta.  Bunda  o‘qituvchining  asosiy  vazifasi o‘quvchilarni  to‘g‘ri 

maqsad sari yo‘naltira olish, asar g‘oyasini to‘g‘ri talqin etish va axloqiy tarbiya berishdir. 

Masalan, “Tovuq, o‘rdak va sichqon” ertagida voqea tovuq, o‘rdak va sichqon o‘rtasidagi 

diolog  orqali  bayon  etilgan  bo‘lib  uni  rollarga  bo‘lib  o‘qitiladi,  ya’ni  o‘quvchilar  bu 

ertakni dialog usulida- tovuq, o‘rdak, sichqon tilidan bayon qiladilar. Bunda o‘quvchilar 

har hayvon ovozini o‘xtatishi, ya’ni, ularning bu parrandalarga munosabati sezilib turishi 

lozim. Ikki yalqov- o‘rdak bilan sichqonning dangasa, tanballigi, tekinxo‘rligi ularning 

o‘ziga xos ovozida fosh etilishi lozim.  

O‘quvchilar ifodali o‘qishda ular personajlarning hatti- harakati, tabiati, niyatiga 

yaxshi tushunib yetishi va hatto obrazning qaysi holatda, qanday kayfiyatda ekanligini 

ham  bilishlari,  tushunishlari  zarur.  Chunki  o‘quvchilar  talqinidagi  barcha  oxang, 

intonatsiya, temp, ritm kabi mazmuniy va shakliy komponentlar ko‘p jihatdan ana shu 

vazifa uchun xizmat qiladi.  

Ifodali  o‘qish  badiiy  adabiyot  bilan  to‘g‘ri  muloqotda  bo‘lishida,  o‘qilgan  asar 

samarasi sifatida yangi bilim va tajribaga ega bo‘lib borishiga yordam beradi. 

Xulosa  qilib  aytganda,  badiiy  asarni  o‘qishni  to‘g‘ri  tashkil  etish  o‘quvchilarni 

to‘g‘ri va ifodali o‘qishga, matn mazmunini tushunish va tahlil qilishga o‘rgatadi, badiiy 

adabiyotga qiziqishlarini orttiradi.