Umumiy o'rta ta'lim sifatini oshirish: mazmun, metodologiya, baholash va ta'lim muhiti

152

 

 

"Umumiy o'rta ta'lim sifatini oshirish: mazmun, metodologiya, baholash va ta'lim muhiti"  

xalqaro onlayn ilmiy-amaliy konferensiya materiallari 

 

konferensiyasi,  davra  suhbati  kabi  o‘yinlarni  belgilash  imkonini  beradi.  Taʼlim 

jarayonida bu o‘yinlarni qo‘llash o‘quvchilarning bilimlari va malakalari sifatiga sezilarli 

ravishda taʼsir qiladi, fanga bo‘lgan barqaror qiziqishni shakllantirishga yordam beradi. 

Situatsion-o‘yinli metodlar xarakteriga ko‘ra imitatsion (taqlidli) va noimitatsion 

metodlarga  ajratiladi.  Imitatsion  metodlar  -  pedagogik  usullar  va  mashg‘ulot 

o‘tkazishning  maxsus  shakli  bo‘lib,  o‘quvchilarni  o‘quv  jarayonida  maʼlum  soha 

mutaxassislariga taqlid qilishlariga asoslangan situatsion-o‘yinlar zaminiga quriladi. Bu 

metodga ishbilarmonlik o‘yinlari, o‘yinli loyihalashtirish va boshqa metodlarni kiritish 

mumkin. Masalan: Ilmiy tadqiqot ishida maʼruza, bahs-munozara turidagi o‘yinda, asosiy 

rollar quyidagilardan iborat bo‘lishi mumkin: - Boshlovchilar – o‘qituvchi yoki talabalar 

ilmiy-tadqiqot ishlari olib borayotgan ishlab chiqarish ilmiy muassasa mutaxassisi.  

Tajriba  to‘planib  borgani  sayin  o‘quvchilar  ham  boshlovchilarga  aylanadilar; 

Yo‘lboshchilar  –  muhokama  qilinayotgan  muammoning  muayyan  masalalari  bo‘yicha 

vaziyatni 

muhokamaga 

olib 

chiquvchi 

maʼruzachilardir;  Bezatuvchilar  – 

yo‘lboshchilarning maʼruzalari va chiqishlarini ko‘rgazmali ravishda taqdim etuvchi va 

tushuntiruvchi o‘yin qatnashchilari; Assistentlar – yo‘lboshchining yordamchilari. Ular 

yo‘lboshchiga  va  opponentlarga  barcha  ko‘rgazma  materiallarini  namoyish  qilishda 

ko‘maklashishlari kerak;  

Rasmiy opponentlar- yo‘lboshchilar tomonidan tayyorlangan maʼruzalar va boshqa 

materiallar bo‘yicha mulohaza bildirish vazifasi rasmiy topshirilgan o‘yin qatnashchilari;  

Norasmiy  opponentlar  –  muammo  bo‘yicha  ilmiy-tadqiqot  ishlari  olib  boruvchi 

qolgan barcha talabalar, o‘yin qatnashchilari;  

Provokatorlar  –  ishlab  chiqarishda  ilmiy  muassasada  mavjud  salbiy  hodisalar, 

dalillar  va  shu  kabilarni  qo‘shimcha  bayon  qilish  asosida,  o‘yin  qatnashchilarining 

faolligini oshirishga undovchi, muammolar qo‘yishi kerak bo‘lgan o‘yin qatnashchilari 

(ishlab chiqarish yoki ilmiy muassasa mutaxassislari, oliy o‘quv yurtining o‘qituvchilari 

yoki ilmiy xodimlari, aspirantlar, magistrlar va talabalar).  

Qayd  qiluvchilar  –  munozaraning  borishini  qog‘oz  tasmaga,  foto  yoki  disklarga 

yozib  boruvchi  o‘yin  ishtirokchilari.  Ishbilarmonlik  o‘yini  metodi  -  berilgan 

topshiriqlarga ko‘ra yoki o‘yin ishtirokchilari tomonidan tayyorlangan har xil vaziyatdagi 

boshqaruvchilik  qarorlarini  qabul  qilishni  imitatsiya  qilish  (taqlid,  aks  ettirish)  metodi 

hisoblanadi. Masalan, Mini avtozavod o‘yini. Ushbu o‘yinni iqtisodiy fanlarni o‘qitishda 

hududiy ishlab chiqarish majmualari, mehnat taqsimoti va boshqa bilimlarni egallashda 

qo‘llash maqsadga muvofiq. Situatsion-o‘yinli metodlardan yana biri - rolli o‘yinlardir.  

Bu  metod  -taʼlim  oluvchilar  tomonidan  hayotiy  vaziyatning  har  xil  shart-

sharoitlarini sahnalashtirish orqali ko‘rsatib berishi bilan xarakterlanadi. 

Ushbu  metodni  qo‘llash  uchun  ssenariy  o‘qituvchi  tomonidan  ishlab  chiqiladi. 

Baʼzi  hollarda  o‘quvchilarni  ham  ssenariy  ishlab  chiqishga  jalb  etish  mumkin.  Bu 

o‘quvchilarning  motivatsiyasini  va  ijodiy  izlanuvchanligini  oshirishga  yordam  beradi. 

---