|
«Ikki muhlik ajab g‘am o‘ldi anga, Motam ustiga motam
o‘ldi anga. Bilmadikim ne ish ekin hodis, Kim bu ishga
bo‘lub ekin bois»
misralarida kimning holati aks ettirilayot-
ganligini matndan toping va izohlab bering.
11.
«Kech kelur fikridin eduk g‘amnok, Yetmagan anda, bizni
etti halok»
satrlari kim haqida bitilgan deb o‘ylaysiz?
v. ov ketidan quvib sipohidan ajralgan
navdarshohning jobir tuzog‘iga ilingani, bo‘ron ofatidan
halokatga uchragan shoh nu’monning tushgani haqida
qoldi navdarg‘a chunki bir manzil,
besha ichra murur
1
edi mushkul.
Vahm oldi qarorini shahdin,
ki, aduv chiqmag‘ay kamingahdin
2
.
kesturub beshani ochilg‘ali yo‘l,
Cherigin eltur erdi ilgari ul.
Go‘yiyo saydlardin ul jangal,
Voqe’ erdi to‘la bug‘u-vu maral.
1
Murur
– o‘tish, yurish.
2
Kamingah
– pana, pistirma joy.
200
shahg‘a ko‘p erdi ov ishida vuquf
1
,
balki bor erdi asru ko‘p mash’uf
2
,
har tarafdin dorir edi
3
sayde,
shahg‘a erdi sipoh ishi qaydi
4
.
sayd yetgach ko‘zini asrar edi,
ko‘rmayin deb o‘zini asrar edi.
nogahon bir shikoriyi gulrang
5
o‘tgali qildi olidin ohang
6
.
keynicha ixtiyorsiz chopti,
o‘q otarg‘a qarorsiz chopti.
sayd jangal ichini qildi talosh,
yo‘li ham tor edi-yu, ham chirmosh.
G‘ayr oning so‘ngicha chopmas edi,
o‘q otarg‘a majol topmas edi.
iztirob aylabon ota tushti,
bir-ikki o‘q, vale xato tushti.
o‘zga xud bo‘ldi
7
ul sifat behad
kim, dimog‘idin uchti hush-u xirad
8
.
sayd qasdig‘a o‘yla qo‘ydi ko‘ngul
ki, aduv chiqti yodidin bilkul
9
.
sayd bila beshag‘a kirib ketti
ki, aduv qavm-u xaylig‘a yetti.
1
Vuquf
– vоqif, xabardоr.
2
Mash’uf
– bеrilish.
3
Dоrir edi
– uchrardi.
4
Misraning mazmuni: Shоhga harbiy ish qоidalari ma’lum edi.
5
Shikоriyi gulrang
– оvlanadigan rangli qush, tustоvuq.
6
Оhang
– qiliq.
7
O‘zga xud bo‘ldi
– o‘zgacha bo‘lib qоldi.
8
Hush-u xirad
– aql-u hush.
9
Bilkul
– butunlay, tamоmila.
201
qo‘yub erdi kaminda
1
Jobir nev
2
,
kinavarlar masof
3
vaqtida dev.
kim, kishi tutsalar keturgaylar,
Xizmatig‘a aning yeturgaylar.
ko‘rdilar solur erdi bir bug‘u xez
4
,
yetti on-u qovub bir otlig‘ tez.
poshina
5
raxshlarg‘a
6
urdilar,
ha deguncha ani tushurdilar.
Chopibon saydg‘a solay dedi qayd
7
,
o‘zga sayyodlarg‘a
8
bo‘ldi sayd
9
.
shoh tilar bo‘lsa shohliq qilmoq,
sipohidin kerakmas ayrilmoq.
shohni derlar sipoh birlan shoh,
shoh emasdur yo‘q esa anda sipoh.
shohg‘a xayl o‘lsa, fath aning ishidur,
bir kishi rustam o‘lsa, bir kishidur,
shohlik oyinin
10
aylabon ranbur
11
,
aylamas besipoh sukun-u murur
12
.
Uchsa yolg‘uz ko‘rarga oq-u qaro,
ne tavofut ul-u, yana bul aro.
1
Kamin
– pistirma, pana.
2
Nеv
– pahlavоn, bоtir.
3
Masоf
– jang, janggоh.
4
Хеz sоlmоq
– tеz kеtmоq.
5
Pоshina
– qichamоq, niqtamоq.
6
raxshlar
– оtlar.
7
Qayd
– sirtmоq, band.
8
Sayyodlar
– оvchilar.
9
Sayd
– оv, o‘lja.
10
Оyin
– оdat, udum.
11
ranbur
– o‘zgartmоq, mоlamоq.
12
Sukun-u murur
– turish va yurish.
202
borsa shatranj shohining sipahi,
ko‘rki, bormu hisob ichinda shahi.
Chunki navdar adug‘a bo‘ldi asir,
so‘ydilar
1
har ne kiyganin bir-bir.
holig‘a chun nazora qildilar,
navdar erkonin jazm
2
bildilar.
Biri ul xayldin chopib filhol,
berdi Jobirg‘a mujdayi iqbol
3
.
kim: «bu yanglig‘ ish oshkor o‘ldi,
bo‘yla saydi sanga shikor o‘ldi».
Ul eshitgach bu nav’i afsona,
tengriga sajda qildi shukrona.
dedi: «mafquf bo‘lmayin
4
nimaga,
ko‘zuni bog‘labon soling kemaga.
eltibon qasr aro qiling mahbus,
eshigin ustidin eting madrus
5
.
andog‘ aylang bu ishni pinhoniy,
kim, kishi fahm qilmosun oni.
Uy eshigin falong‘a topshurunguz,
Xabarin manga bot kelturunguz!»
shahni ul qasrg‘a yeturdilar,
borcha hukmni bajo keturdilar.
ne, ne yer erkonin bildi shah,
ne shah erkonidin o‘ldi el ogah.
bo‘ldi navdar ishiga surat bu,
lek nu’monga jilvagoh edi suv.
1
So‘ydilar
– yеchdilar.
2
Jazm
– aniq.
3
Mujdayi iqbоl
– xursandchilik xabari.
4
Mafquf bo‘lmayin
– to‘xtatmayin.
5
Madrus
– bеkitish, yopish.
203
qoldi chun ikki kunchalik maqsad,
yana yel suvni qo‘zg‘adi behad.
bo‘ldi ko‘lok osmonpaymoy
1
,
ko‘runir erdi kemadek yangi oy.
tushti nu’mon ishiga asru futur
2
,
har zamon jonidin edi mahjur
3
.
to safar ahli ko‘pi o‘ldi talaf
4
,
tushti har bir kema bir o‘zga taraf.
Garchi nu’mong‘a ko‘p yetishti nahib
5
,
lek to‘fondin o‘lmadi osiyb
6
.
kemasi lekin ul taraf ketti,
ki, burun o‘g‘li kemasi yetti.
diydabonlar yana qilib ma’lum,
yana Jobirg‘a dedilar mafhum
7
.
yana Jobir yetib alar sori bot,
topmay ul xaylning ko‘pida hayot.
tirigidin so‘rub chu surati hol,
Zohir anglabki, ne durur ahvol.
ilayiga
8
solib, alarni surub,
sharh qilg‘on jazirag‘a keturub,
Chiqorib shohni o‘lum holi,
kemani moldin qilib xoli.
shoh jismig‘a za’f
9
topib yo‘l,
Fahm qilmayki ne kishidur ul.
1
Оsmоnpaymоy
– оsmоn baravar, balandga intiladigan.
2
Futur
– barbоdlik, buzg‘unlik.
3
Mahjur
– mahrum, ayrilgan.
4
O‘ldi talaf
– nоbud bo‘ldi, tal
afot ko‘rdi.
5
Nahib
– qo‘rqinch.
6
Оsiyb
– zarar, ziyon, оfat.
7
Mafhum
– tushuncha, xabar, so‘z.
8
Ilayi
– оldi.
9
Za’f
– kasallik.
204
shahni bir pardag‘a nihon qildi,
o‘zga zindon sori ravon qildi.
har zamon shoh ichinda jondin vahm,
kimsa lekin ul ishni qilmay fahm.
yana ul elni soldi kema aro,
bo‘ldi bu nav’ alarg‘a nuktasaro
1
.
ki: «kerak bo‘lsa sizga jon ketingiz!
qaydakim ko‘nglungiz tilar yetingiz!
bu navohida
2
anglasam sizni,
qo‘ymog‘umdir tirik biringizni!»
kettilar boshlarini olib bu guruh,
ko‘z aro ashk-u, jon aro anduh.
shoh navdar sipohi ham bori,
bildilarkim, ne ish erur tori
3
.
Roy ko‘p urdilar tuzub mahfil
4
,
shahsiz o‘lsa sipah yo‘q hosil.
topmoyin g‘ayri qaytmoq chora,
buzulub
5
yondilar bayakbora.
Jobiri rohzan bo‘lub firuz
6
,
tun-u kun bog‘i ichra bazmafro‘z
7
.
mehr yodi bila ichib sog‘ar
8
,
sola olmay vale yuziga nazar.
boqa olmay anga murodi bila,
qon yutub, yo‘qki boda
9
, yodi bila...
1
Nuktasarо
– ma’nоli so‘zlоvchi.
2
Navоhi
– atrоf.
3
Tоri
– qоrоng‘ilik, to‘satdan bo‘lish.
4
Mahfil
– majlis, yig‘in.
5
Buzulub
– xafalanib, ko‘ngli buzilib.
6
Firuz
– g‘оlib, baxtli.
7
Bazmafro‘z
– bazmni qizitmоq, bazmni avjlatmоq.
8
Sоg‘ar
– may.
9
Bоda
– sharоb, may.
205
Do'stlaringiz bilan baham: | 
