Umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 7-sinfi uchun darslik-majmua

Qo‘rQInCh  BIr  jAsorAT
qobilboy bu so‘zni eshituvchi quloqlariga ishonmagandek, 
anvar ning yaqinrog‘iga surildi.
– nima deyapsiz, anvar, men yaxshi anglamadim?
anvar yana o‘sha so‘zni takrorladi. qobilboy, endi biroz 
orqasiga tisarilib, ko‘zini katta ochdi va bir necha vaqt qotib 
turdi...
–  siz  nima  qilmoqchisiz,  uka.  o‘z  oyog‘ingiz  bilan... 
yo‘q,  bu  bo‘lmagan  gap!  balki  bu  –  xonning  unga  popisa-

---

295
sidir
1
,  shu  hiyla  bilan  maqsadga  yetmoqchidir...  qo‘ying  bu 
gapni, uka, qo‘ying!..
anvar hamon boyagi vaziyatda, ko‘zini bir nuqtaga tikib, 
sandal ustidagi qog‘ozni og‘asi yaqinrog‘iga surib qo‘ydi...
–  basharti,  popisa  bo‘lmasa?..  –  dedi  anvar.  –  Xon 
popisani  bilmaydi,  uning  hamma  harakati  jiddiy!  shunday, 
siz  bu  xatni  er taga  uning  qo‘liga  berasiz  va  undan  har  bir 
yordamingizni  ayamaysiz!
– bu aqllik gap emas, uka...
– men endi shunga qaror berganman! – dedi anvar o‘zga-
rishsiz. – bu azmdan qaytish yo‘q... Faqat, siz unga yordami-
ngizni ayamaslikka menga so‘z bersangiz bo‘ldi!
qobilboy  entikdi,  xatni  olib,  bir  necha  fursat  sukutda 
o‘ltirdi... so‘ngra birdan o‘rnidan turib hujradan chiqa boshladi.
– yo‘l bo‘lsin?
– ketayapman.
– Xayr, kechiringiz!
qobilboydan javob bo‘lmadi.
kun  qiyomga
2
  yaqinlashgan.  yana  biror  soatdan  so‘ng 
sultonalini  o‘limga  olib  chiqar  edilar.  o‘rdadan  hech  kim 
uning  najot  topishiga  ishonmas;  xonning  oldiga  chaqirildi  – 
o‘ldi,  basharti  gunohi  bo‘lib,  iqror  qilsa,  yana  jazoga  qoldi, 
vassalom. ammo anvar xon huzuriga kelib, o‘zini uning huk-
miga  topshiradi,  chin  yigitlik  yo‘li  bilan  do‘stini  qutqaradi, 
degan xayolga kim ishonsin? kecha jarchi ko‘y-guzarlarni ay-
lanib, anvarni insofga chaqirdi, kishi qoniga qolmaslik fazila-
tini tarannum ettirdi. biroq anvarning bunday «hamoqati»ga
3
 
aхloqan  sukut  etib,  vijdonan  so‘zlagan  o‘rda  arbobi  va 
boshqalar ishonsinmi!
shunda  o‘rda  arbobi  bukun  peshindan  biroz  ilgariroq 
mujassam  bir  vijdon,  tog‘yurak  bir  yigit  va  o‘lim  sari  kulib 
keluvchi  bir  arslonni  o‘z  tarixida  birinchi  martaba  ko‘rdi  va 
tong  ajabda  qoldi.  bu  ulug‘  jasorat  bir  necha  daqiqalarga-
1
 
Pоpisa
 – po‘pisa, yolg‘оndan qo‘rqitish. 
2
 
Qiyom
 – tush. 
3 
Hamоqat
 – ahmоqlik.
 

---

296
cha zulm itlarini sukutga soldi, ularni ishdan to‘xtatdi. o‘rda 
arboblarining  mahkamada  o‘tirganlari  eshik  yoniga  chiqib, 
yo‘lda borganlari harakatsiz qolib, parvosiz, har kim yonidan 
salomlashib o‘tguvchi arslonni tomosha qildilar.
anvar  devonxona  qarshisiga  yetganda,  nima  maqsad  bi-
landir  darichalar  va  eshik  yonida  mo‘ralashuvchi  mirzolar-
ga  umumiy  bir  ta’zim  ifoda  qildi  va  zinalarga  sobitqadam 
oyoq  qo‘yib,  yuqoriga,  xon  huzuriga  chiqib  ketdi.  poytaxt 
bo‘sag‘asidagi doimiy yasovullardan o‘tib, dahlizda to‘xtadi. 
Chunki bundan o‘tish uchun hudaychi vositasida xondan rux-
sat  oldirish  lozimdir.  birinchi  eshik  yonida  qo‘l  qovushtirib 
turuvchi  darvesh  hudaychi  taajjub  va  hayrat  ichida  anvarni 
qarshilab, ikkinchi xonadagi «janob» huzuriga ketdi.
taxtiga  takya  qilgan
1
  Xudoyor  ikki  ko‘zi  to‘g‘risida  ikki 
jallodni qo‘yib, yonidagi domla shig‘ovul
2
, tursun otaliq va 
g‘ayri
3
 bir necha ayonlar bilan suhbatlashar edi.
– pushti panoho! – dedi hudaychi. – Xiyonatkor o‘z ixti-
yori bilan kelib, domi adolatingizga taslim bo‘lmoqchi.
– Xiyonatkoring‘ kim?
– mirzo anvar!
Xon seskanib ketdi, hamnishinlar
4
 ham alang-jalang bo‘l-
di lar.
– keltir!
hudaychi qulluq qilib, orqasiga qaytdi. dahlizdagi anvar 
birinchi  xonadagi  a’yonni  hayratga  solib,  ikkinchi  tanobiy-
ning bo‘sag‘asida, jallodlar o‘rtasida to‘xtadi va xonga ta’zim 
ado qildi.
raqibni  bu  qadar  jasoratda  ko‘rgan  Xudoyorning  kiprik 
ostlari uchib, soqol tuklari silkindi va biroz so‘z topolmagan-
dek tamshanib turdi.
– sen bizga xiyonat qilding‘, it uvli!
anvar bosh irg‘atdi.
1