Umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 7-sinfi uchun darslik-majmua

savol  va  topshiriqlar:

---

235
biyotda  ilk  chistonlar  XV  asrda  alisher  navoiy  tomonidan 
yaratilgan.  Fors-tojik  adabiyotida  undan  bir  necha  asr  ilgari 
ham mavjud edi hamda 
lug‘z
 deb atalgan. keyinchalik lug‘z 
hamda  chiston  atamalari  turkiy  va  fors  adabi yotida  baravar 
qo‘llanavergan.
Uvaysiy  chistonlari  misolida  bu  janrga  хos  хususiyatlar 
yaqqol namoyon bo‘ladi.
birinchi chistonda javobni topish uchun bir qator belgi va 
ishoralar  berilgan.  tashqi  shakliy  ko‘rinishi:  gumbazsimon, 
tuynugi yo‘q.
ichki tuzilishi: gulgunpo‘sh (qizil yopingan) qizlar hamda 
parda borligi.
Unga munosabat shakli – sindirish kerakligi.
bu  belgilarga  ko‘ra  anorni  ko‘rgan  odam  biroz  tafakkur 
qilib,  uni  topa  oladi.  Haqiqatan  ham  anor  gumbazga  o‘х-
shaydi. Uning biror teshigi yo‘qki, ichini ko‘rib bo‘lsa. anor 
donachalari esa qizil kiygan qizlarning o‘zginasi. bo‘ lak larni 
ajratib turuvchi pardalar go‘yo ular yuzidagi harir mato. ni-
hoyatda sinchkovlik va zukkolik bilan topilgan tasvir!
Uvaysiy  saroyda  yashagan  yillari  davomida  хon  harami
-
dagi kanizlar hayotiga guvoh bo‘lgan. Gulday yoshligi saroy 
gumbazi  ostida  хazon  bo‘layotgan  qizlarning  bag‘irlari  qon. 
saroyning  harir  pardalari  ularni  tashqi  olamdan  ajratib  tura-
di. yuqoridagi chiston ana shu kuzatishlar asosida yaratilgan 
bo‘lsa ajab emas. U ijtimoiy hayotdagi voqeaga ishora qiladi.
Keyingi ikki chistonda esa bu хususiyat yo‘q. Ular tabiat-
dagi holat va hodisalar tasviriga bag‘ishlangan, ishoraviylik-
dan  хoli.  Shundan  kelib  chiqsak,  she’riy  topishmoqlar  ikki 
turli bo‘ladi: majoziy chistonlar («anor») hamda oddiy chis-
tonlar («yong‘oq», «kun va tun»).

---

236