Umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 7-sinfi uchun darslik-majmua

«jahonni obod», «jahon ahlini qayg‘u qaydidan 
ozod
»  ko‘rish  borasidagi  ilinjlari  to‘la  ro‘yobga  chiqdimi? 
Fikringizni misollar bilan asoslang.
8.
 siz ham Zavqiyni «
olam ogahidindur» 
deb bilasizmi? bunga 
she’rdan qaysi asoslarni topdingiz?
1
 
Kanzi maxfiy
 – maxfiy xazina  
2
 
Jali
 – alloh. 
3
 misraning ma’nosi: yuqorida aytilgan istak amalga oshsa ajab emas.
savol  va  topshiriqlar:

---

244
hAjvI AhlI rAsTA
arzim buki, qori sumalakka, 
yetsun boshi, arzisa, falakka.
Gah-gah nazora aylasun ul,
ibrat ko‘zi birla bu samakka
1
.
sangmayda nosdonini maxtab,
so‘z naqdini urmasun mahakka
2
…
shokir qora tarz odam o‘lmish,
ming la’nat o‘shal qora eshakka.
Ul shohaziz ayrilib otidin,
o‘xshaydi solih hezalakka.
so‘z ta’siri ketmasin, mo‘minshoh
osh yesa og‘iz artmasun fatakka.
ko‘p haddidin oshmasun nazirbek,
o‘xshaydi ul oshqaboq xamakka.
pul kelmasa, bonkaboyvachcha
karnay chaladur bo‘lar-bo‘makka.
Kofircha degan bir Ahmadjon bor,
ko‘p shug‘li
3
 baland po‘k yemakka.
a’lamni o‘g‘ullari oxundjon
hayf to‘n bila salla gungalakka…
silaft oriqqina muhiddin,
ahvoli ayon bo‘lur kuzakka…
1
 
Samak
  –  yer  osti.  baytning  ma’nosi:  go‘yo  boshi  falakka  yetgan 
qori sumalak yer osti kabi xokisor bu Zavqiyga ibrat nazari bilan qarasin.
2
 
Mahak
  –  kumush  va  oltinlarga  surtib,  ularning  toza-notozaligini 
ajratadigan tosh.
3
 
Shug‘l
 – mashg‘ulot.

---

245
olib borur erdi qosim oxund
bizni qorako‘lga handalakka…
kir ko‘ylak o‘lubtilar Umarjon
sotmoq uchun emdi jun jiyakka.
Chinni bila choy sotur Jalolxon,
Singan ani zarfi qush muyakka…
dovudxo‘ja chorbozor qatnar,
Chit moshinasin sotur elakka.
o‘rus qo‘li chit
1
 sotub Zokirjon
qochdi, edi qamchini iyakka…
Ul hoji hasan degan zakiytab’
2
,
yo‘q toqatim anga so‘z demakka.
nusrat bila oshnolig‘im bor,
tentakkina shatrama-shatakka
3
.
So‘fini balosi Abduqodir
qatig‘lig‘i o‘xshamish danakka…
qosim shamol andake yengilroq,
o‘xshab uchar bandi bodfarakka
4
.
Xalq oni akasini o‘xshaturlar
og‘zini tuvak, burnini sumakka…
ortuqbachani semurturinglar,
o‘q bo‘lg‘usi katta zambarakka.
ko‘r ishtahosin hojibachcha
osh solib ichar emish chelakka…
1
 
O‘rus qo‘li chit
 – chitning o‘ta sifatsiz turi bo‘lsa kerak.
2
 
Zakiytab
’ – ziyrak, farosatli.
3
 
Shatrama-shatak
 – dali-g‘uli, ko‘nglida kiri yo‘q.
4
 
Bodfarak – varrak.

---

246
ellikboshi o‘g‘li mokiyonvor
1
,
Ustod bo‘lubti kurkurakka…
qirq olti kishini fasona qildim,
kim chiqsa o‘qiydi mo‘ymarakka.
ta’bingning arobasini to‘xtat,
shotisini bog‘la g‘ildirakka.
Zavqiy osilurg‘a himmatidin
dor bog‘ladi bir baland terakka.