Umumiy o‘rta ta'lim maktablarining 4- sinfi uchun darslik

2.

3.

	к			Г~7	^=h
		/			/
		<			/

N S S

4

Har bir kubning hajmi 1 m³ ga teng bo‘lsa, be-

rilgan shakllarning hajmini toping va taqqoslang:





Qirrasi 3 cm bo‘lgan ushbu kubikni qirrasi 1 cm bo‘lgan nechta kubchaga ajratish mumkin?



3

4. To‘g‘ri to‘rtburchak shaklidagi bog‘ning qismiga

o‘rik daraxti, qolgan qismiga shaftoli daraxti



ekilgan. Jami bog‘ 360 m^{22 23 24 25} bo‘lsa, shaftoli da- raxti ekilgan maydon yuzini toping.

: 5. Har bir kubchaning hajmi 1 cm³ ga teng. Be- rilgan shakllarning hajmi nimaga teng?

6. Yechilishini ustun shaklida yozib, bo‘linmani to­ping:

24 759 : 3 7 948 : 4 3 190 : 5 4 152 : 6

;* 1 cm² = 100 mm²

■ 1 dm² = 100 cm²

1 dm² = 10 000 mm²

1m² = 100dm²

1m² = 10000cm²

1km² = 1 000 000 m²

4. Har bir rasmdagi ko‘ringan va yashiringan kub- chalar sonini sanang. Birinchi rasmda to‘g‘ri burchakli parallelepiped yasash uchun yana ^/<189_Э»>

3.

3 000 cm² = | dm²

9 m² = □ dm²

nechta kubcha kerak? Ikkinchi rasmda kub shak- lini yasash uchun nechta kubcha yetishmayapti?



5. Masalalarni yeching va yechilishlarini taqqos- lang:

1) Otliq bir xil tezlik bilan 65 km yurdi. U to‘x- taguncha 3 soat, to‘xtagandan so‘ng yana 2 soat yurdi. Otliq to‘xtaguncha necha kilometr va to‘xtagandan so‘ng necha kilometr yurgan?

2) Otliq to‘xtaguncha 39 km, to‘xtagandan so‘ng

26 km yurdi. U yo‘lda 5 soat bo‘ldi. Agar otliq bir xil tezlik bilan yurgan bo‘lsa, to‘xtaguncha necha soat, to‘xtagandan so‘ng necha soat yurgan?

6. Shakllar o‘rniga qaysi sonlarni qo‘yish mumkin?

⁺ , 5

■ 9,33

7. To‘g‘ri uchun

burchakli parallelepiped yasash yana nechta kubcha kerak?



8. Kitob betini, ning beshdan bir qismini yana necha betini o‘qishi

100 betli. Qizcha ikkinchi kuni esa

birinchi kuni uning 75 birinchi kuni o‘qigani- o‘qidi. Qizcha kitobning kerak?

MA'LUMOTLARNI GRAFIK, DIAGRAMMA,

JADVALLAR KO‘RINISHIDA IFODALASH

Grafiklar

1. Har yili Bo‘rining tug‘ilgan kunida Quyon uning bo‘yini santimetrlarda o‘lchab, belgilab qo‘yadi.

Bo‘ri bo‘yining o‘sish

grafigi



Bo‘ri bo‘yining o‘sish grafigini ko‘rib chiqing va savollarga javob bering.

Nima uchun nuqtalar bir-biri bilan silliq egri chiziqlar yordamida tutashtirilgan?

Bo‘ri 1 yosh bo‘lganida uning bo‘yi qanday bo‘lgan? 3 yoshda-chi? 4 yoshda-chi? 6 yosh- da-chi?

Oxirgi bir yilda Bo‘rining bo‘yi o‘sdimi?

Bo‘rining bo‘yi 40 cm bo‘lganda u necha yosh- da edi? 50 cm bo‘lganda-chi? 70 cm bo‘lgan- da-chi? 75 cm bo‘lganda-chi?

Bo‘ri:

a) 1 yoshdan 3 yoshgacha;

b) 3 yoshdan 7 yoshgacha necha santimetr o‘sgan?

2. Ushbu grafikda mart oyida tashkil etilgan fab- rikada har bir oyda ishlab chiqarilgan mahsu- lotlar massasi keltirilgan. Topshiriqlarni grafikda keltirilgan ma'lumotlar asosida bajaring.

1. To‘rt oy davomida jami qancha mahsulot ish- lab chiqarilgan?

2. Qaysi rilgan?

3. Qaysi qarilgan?

4. Qaysi teng?

3. 14042 : 7

27522 : 9

oyda eng kam mahsulot ishlab chiqa- oylarda eng ko‘p mahsulot ishlab chi- oylarda ishlab chiqarilgan mahsulotlar

200 ■	к
150
100 ■
50					—►

mart aprel may iyun

6^(2 001 - 948 + 137)

9 800 - (560 - 496) • 8

4. 
   AK kesma KAEM kvadrat uchun nima bo‘ladi?
   

I® Ahmadjon ifodali o‘qish bo‘yicha o‘z ustida ish- ladi. Uning natijalarini quyidagi grafikda aks etti- ring. Ahmadjonning ifodali o‘qish ko‘rsatkichlari nechanchi kunda oshgan? Grafikni yakunlang va xulosa qiling.



6. 1 792 + 5628:7 86886-4437:9

(1 792 + 5 628): 7 (86 886 - 4 437): 9

1. Bo‘ri bilan Quyon yugurish musobaqasi o‘tka- zishdi. Bo‘ri bilan Quyonning harakatlanish gra- figini ko‘rib chiqing va savollarga javob bering. Bo‘ri bilan Quyon qanday masofani yugurib o‘tishlari kerak edi? Ulardan qaysi biri marra- gacha yetib keldi? Bo‘ri necha sekund va Qu- yon necha sekund yugurdi? Bo‘ri marragacha necha metr yetib kela olmadi? Grafikdan ular- dan qaysi biri tezroq yugurganini bilib olish mumkinmi? 300 metrni Bo‘ri necha sekundda



13 - Matematika, 4- sinf



va Quyon necha sekundda yugurib o‘tadi? Birin- chi 10 sekundda Bo‘ri qanday masofani va Qu- yon qanday masofani o‘tdi?

2. To‘g‘ri to‘rtburchakning perimetri 36 cm, tomon-

laridan birining uzunligi 12 cm. To‘g‘ri to‘rtbur- chakning yuzini toping.

3. Hisoblang:

17600 : 4

17 600^4

5 75^5 (63144 - 7191):3

575 : 5 63 144 - 7 191 : 3

4. Rasmdan nurlarni toping va

ularni daftaringizga



Nur kesmadan nima bilan farq qiladi?

4. 
   Sentabr oyida yog‘inli kunlar 9 kun, oktabr oyida 16 kun, noyabr oyida 19 kun, dekabr oyida 17 kunni tashkil etdi. Ma'lumotni grafikda aks ettiring. Davom ettiring.
   

4. 
   36 016:2 + 50 045:5
   

1 327 • 4 + 1 027 • 6

8 016:8-816:8

407^5-9 018:9

Ma'lumotlarni tasvirlash usullari

1. 
   Bo‘ri bilan Quyon o‘z maktabidagi to‘rtinchi sinf o‘quvchilarining qiziqishlari haqida ma'lumotlar yig‘ishdi. Ular natijalarni jadvalga yozib, Ayiqqa berishdi.
   

Qiziqish	Sinf
	4 a	4 b
Sport	15	10
Musiqa	5	5
Rasm	10	—
Teatr	15	25
Raqs	5	20
O‘qish	25	5

Ayiq natijalarni quyidagicha ifodaladi.

Diagramma

Nima uchun Ayiq diagrammadan foydalanishga qaror qildi? Diagrammani ko‘rib chiqing va sa- vollarga javob bering.

Qaysi sinf o‘quvchilari teatrga ko‘proq qiziqadi? Sportga-chi? O‘qishga-chi? Raqsga-chi?

Qaysi sinfda bitta ham o‘quvchi rasm chizishga qiziqmaydi? Har bir sinfda nechta o‘quvchi mu- siqaga qiziqadi?

Gazeta, jurnal, ma'lumotnoma, ensiklopediyalarda turli xil ma'lumotlarni namoyish etish uchun jad- vallar, diagrammalar, grafiklardan foydalaniladi. Ular ma'lumotlarni qisqa va ko‘rgazmali yetka-



3. Bo‘linmaning yozuvida nechta raqam hosil bo‘- lishi kerakligini oldindan aniqlang va bo‘lishni bajaring:

2895: 3

1434: 6

52184:8

46185:5

165578:7

368356:4

180052:2

477189:9

4. Ikki to‘g‘ri chiziq qaysi hollarda to‘g‘ri burchak ostida kesishishini tekshiring:



( C ' To‘g‘ri burchak ostida kesishgan B

AB va CD to‘g‘ri chiziqlar qan- day to‘g‘ri chiziqlar deb ataladi? d

5. 
   24 056:8 751 410:9 53 060:10 + 478^2
   
6. 
   Maktabda 4- „A“ va 4- „B“ sinf o‘g‘il bola o‘quvchilari o‘rtasida qaysi sport turini yoqtirishi bo‘yicha o‘tkazilgan so‘rovnoma natijalari ushbu grafikda keltirilgan.
   

Qaysi sport turini yoqtirasiz ?

Topshiriqlarni grafikda keltirilgan ma'lumotlar asosida bajaring. Har bir sport turiga nechta kishi ovoz bergan? Yozib chiqing.

4- sinf o‘g‘il bola o‘quvchilari tomonidan qaysi sport turiga eng ko‘p ovoz berilgan?

1. 
   Quyidagi diagrammada 1 hafta davomida o‘quv- chilarning yod olgan she'rlari soni haqida ma'lu- mot keltirilgan. Diagrammadagi ma'lumotlardan kelib chiqib, turli savollar tuzing va ularga javob
   

2. 
   Tuya 4 kunda 80 km yo‘l yurdi. Tuya qanday tezlik bilan yurgan?
   

Berilgan masalaga teskari masalalar tuzing, ularni jadvalga yozing va yeching:

Tezlik	Vaqt	Masofa
?	4 kun	80 km
□	?	□
□	□	^?

3. 
   Chizmada nechta uchburchak bor? Oxirgi chiz- mada uchburchaklarni sanamasdan savolga qan- day javob berish mumkin?
   

8435:7

1 04 640 - 96 205

523200:5

1 205 • 3

4. 
   3615-2743
   

872 • 600

5. 
   Jadval bo‘yicha masala tuzing va uni yeching:
   

Tezlik	Vaqt	Masofa
15 km/h	Bir xil	45 km
12 km/h		?

6. 580 • (356 + 244)

425 • 2 • 600

50•76'2* 10

(50 103-35 073): 9

Simmetrik shakllar. Burish simmetriyasi

1. 
   Qaysi rasmda shakllar simmetriya o‘qiga nisba- tan simmetrik joylashgan?
   

c)



I I I

I I

2. 
   Agar to‘g‘ri chiziq simmetriya o‘qi bo‘lsa, u holda berilgan kvadratga simmetrik kvadrat
   

chizing.

3. 
   Sotuvchida bitta 500 g va ikkita 200 g li tarozi toshchalari bor. Toshlar bir kilogramm bo‘lishi uchun unga yana qanday tarozi toshi kerak?
   
4. 
   Agar kesmaning umumiy uzunligi 135 dm bo‘lsa,
   

kesma uzunligining -3 va -3 qismlarini toping.

3 3

Topshiriqni chizma asosida tushuntiring.

3. 
   Rasmni daftaringizga ko‘chiring va to‘g‘ri chiziq- qa nisbatan berilgan nuqta va shakllarga sim- metrik nuqta va shakllarni tasvirlang.
   

Yodda tuting: o‘zaro simmetrik nuqtalar sim- metriya o‘qidan ayni bir xil masofada yotadi.

3. 
   (30 000-9 864)-3 0-4 356 : 1
   

639 : 639

1 • 524

Й 30 000 - 9 864 • 3 0:4 843-1 1. Teng tomonli uchburchakni markazidan tutib bu-

rilsa,

bir marta to‘liq aylantirguncha necha

marta dastlabki holatiga mos tushadigan rasm hosil bo‘ladi?





2. Shakl doira markaziga nisbatan necha gradusga burilsa, yana dastlabki holatiga mos tushyapti?

3. Diagrammadagi ma'lumotlardan kelib chiqib, turli savollar tuzing va ularga javob bering.

4. Har bir doira ichidagi shaklga qarang. Har bir shakl nechta to‘rtburchakdan tashkil topgan? Har bir shaklda nechta uchburchak bor? Qaysi birida uchburchaklar ko‘p?