Umumiy o‘rta ta'lim maktablarining 4- sinfi uchun darslik

2.

Ф

„O‘ylab toping“ o‘yini. Rasmga qarang. Quyon tomoshabinlardan qaysilarining o‘rtasida o‘ti- rishini ko‘rsating. Bo‘ri qaysi hayvonlarning o‘r- tasida o‘tiradi? Qaysi hayvon quyondan o‘ng- dagi o‘rinda, qaysi hayvon bo‘ridan chapdagi o‘rinda o‘tiribdi? Maymuncha va sherning chip- talarida qanday raqamlar bo‘ladi?

Biror narsaning joylashgan o‘rnini aniq aytish uchun uning koordinatalar to‘ridagi koordina- talari ko‘rsatiladi.



7 8

9 10

8 9 10

о га О’ LO	1	2	3 4 5 6	7 8	9	10
Й ов £	1	2	3 4^р		9	10

Koordinatalar to‘ri quyidagicha chiziladi. O nuq- ta (koordinata boshi) tanlanadi va undan o‘za- ro perpendikular ikki OX hamda OY sonli nur- lar o‘tkaziladi. Bu nurlar koordinata o‘qlari deb ataladi. Har qanday nuqtaning joylashish o‘rni ikki koordinata bilan aniqlanadi: birinchi koordinata OX gorizontal o‘q bo‘yicha, ikkinchi- si OY vertikal o‘q bo‘yicha.



Masalan, A nuqtaning birinchi koordinatasi 2, ikkinchi koordinatasi 4.Bu quyidagicha yoziladi: A (2; 4).

K nuqta (3; 0), M nuqta (0; 6), koordinatalar boshi O nuqta esa (0; 0) koordinatalarga ega. Qolgan nuqtalarning koordinatalarini o‘qing.

3. 
   Ifoda tuzing va uning qiymatini toping:
   

a) 948 va 36 sonlari ayirmasini 8 ga bo‘ling;

b)135 va 108 sonlari yig‘indisini 4 marta ortti- ring.

3. 
   Amallarni bajaring:
   

1. 
   420 - 5 • (36 + 9) + 632 : 8; d) 4028 + 172;
   
2. 
   532:4 + 6-(42-8)-237; e) 9345-8206.
   

3. 
   Daftaringizga koordinatalar burchagini chizing va unda quyidagi nuqtalarni belgilang:
   

M (1;1), K (4; 0), B (0; 4), A (4; 4), D (7; 1).



2. a) Koordinatalar to‘rida uchlarining koordinatalari quyidagicha bo‘lgan kvadrat yasang:

A(3;2), B(3;6), D(7;6), E(7;2).



b) Koordinatalar to‘rida uchlarining koordinatasi qu- yidagicha bo‘lgan uchbur- chak yasang:

A(1;1), B(4;5), D(7;1).

Uchburchakni yashil rangga bo‘yang.

3. 
   Omborda 330 yashik keramik plitka bor edi. Ombordan yashiklarning bir qismi 9 ta mashi- naga baravardan joylab olib ketilgandan so‘ng, omborda 123 yashik plitka qoldi. Har bir ma- shinaga nechtadan yashik ortilgan?
   

’ 4. Kitob 7 200 so‘m, albom esa undan uch marta arzon turadi. 5 ta albom necha so‘m bo‘ladi?

5. 
   Koordinatalar to‘rida uchlarining koordinatalari quyidagicha bo‘lgan kvadrat yasang: A (2;3), B (2; 7), C (6; 7), D (6; 3). Kvadratni sariq qalam bilan bo‘yang.
   

Ko‘pyoq

1.

Shakllarning modellarini ko‘rib chiqing.



Har bir modelning sirti qanday ko‘pburchaklar- dan iborat?

Sirti ko‘pburchaklardan iborat bo‘lgan shakl ko‘pyoq deb ataladi.

Ko‘pburchaklarning har biri ko‘pyoqning yoqlari deb ataladi.

Ko‘pburchakning tomonlari ko‘pyoqning qirra- lari, ko‘pburchakning uchlari ko‘pyoqning uch- lari deb ataladi.

Har bir ko‘pyoq modelining nechta:

a) uchi; b) qirrasi; d) yog‘i bor?

Sizlarga tanish bo‘lgan qaysi shakllarni ko‘p- yoq deb atash mumkin?

2.

Berilgan narsalar orasidan ko‘pyoqqa o‘xshash buyumlarni toping va nomini ayting:



Ko‘pyoqning har bir uchini, qirrasini va yog‘ini

3.

ayting.

3. 
   Velosipedchi 5 soatda 65 km, mototsiklchi esa 4 soatda 208 km masofani bosib o‘tdi. Mo- totsiklchining tezligi velosipedchining tezligidan necha kilometr ortiq? Velosipedchining tezligi mototsiklchining tezligidan necha marta kam?
   

. 5. Uchta ko‘pburchak chizing. Birinchi ko‘pburchak- ning uchta, ikkinchisining to‘rtta, uchinchisining esa beshta burchagi bo‘lsin.

6. 
   Yengil avtomobil yo‘lda 4 soat bo‘ldi va 240 km masofani bosib o‘tdi. Yuk mashinasi yo‘lda 3 soat bo‘ldi va 120 km masofani bosib o‘tdi. Yengil avtomobilning tezligi yuk mashinasining Й) tezligidan qancha ortiq?
   

bo‘lgan