Umumiy metallurgiya


§ 15- XOMASHYONI GIDROMETALLURGIK QAYTA ISHLASH



Download 0,58 Mb.
Pdf ko'rish
bet33/43
Sana11.01.2022
Hajmi0,58 Mb.
#352254
1   ...   29   30   31   32   33   34   35   36   ...   43
Bog'liq
umumiy metallurgiya (1)

 

§ 15- XOMASHYONI GIDROMETALLURGIK QAYTA ISHLASH 

USULLARI 

Hozirgi  vaqtda  oltin  saralash  fabrikalarida  oltin  tarkibli  rudalarni  qayta 

ishlashda  rudaning  xususiyati,  ularning  kimyoviy  va  mineralogik  tarkibi,  nodir 

metallarni shakli va korxonaning texnik - iqtisodiy ishlash sharoitiga bog’liq holda, 




 

66 


o’zida boyitish, gidrometallurgik, pirometallurgik jarayonlarni mujassamlashtirgan 

texnologik sxemalar qo’llanilmoqda. 

Ruda  va  boyitmalardan  mayda  oltinni  ajratib  olish  uchun  ko’pincha 

gidrometallurgik  jarayon  -  aralashtirish  yoki sizdirib o’tkazib tsianlash  ishlatiladi. 

Zamonaviy  korxonalarda  bo’tanalardan  oltin  va  kumushni  tanlab  eritish  uchun 

aralashtirib  tsianlash  va  keyinchalik  tsian  oltin  tarkibli  eritmadan  tsementatsiya 

usuli bilan metall ajratib olish qo’llanilmoqda. 

Bo’tanalarni  an’anaviy  fil

ь

tratsiya  -  dekantatsiya  usulida  tsianlash  jarayoni 



bir qator kamchiliklarga ega:  

1.  ayrim  xomashyo  turlaridan,  misol  uchun,  tarkibida  tabiiy  sorbentlar 

(metallarning  ayrim  oksid  va  sul

ь

fidlari)  bo’lgan  rudalardan,  oltin  va  kumushni 



to’liq ajralib olinmasligi;  

2.  qiyin  filtrlanadigan  va  quyultiriladigan  rudalarni  qayta  ishlashning 

qiyinligi;  

3.  filtratsiya  qurilmalarini  ishlatishning  qimmatligi  va  ko’p  energiya 

sarflashi;  

4.  katta  ishlab  chiqarish  maydonini  talab  qiladigan  filtratsiya  -  quyultirish 

qurilmalarning yirikligi;  

5.  tarkibida  mis,  mushyak,  sur

ь

ma  va  sulfidli  oltingugurt  bo’lgan 



eritmalardan oltin va kumushni ruh bilan sementatsiyalashni qiyinlashuvi;  

6. tsian eritmalarida oltin va kumush miqdori ko’p bo’lganda kekdan erigan 

oltin va kumushni yuvib olish jarayonining murakkablashuvi;  

7.  murakkab  texnologik  sxema  bilan  qayta  ishlashni  talab  qiladigan  past 

sifatli mahsulot olinishi. 

Sanab  o’tilgan  kamchiliklarni  bartaraf  etish  maqsadida  so’nggi  30-35  yil 

davomida  ishlab  chiqarishga  tsianlash  jarayoni  texnologiyasida  yangi  yo’nalish  - 

sorbtsiyali 

tanlab 

eritish 


tatbiq 

etilmoqda. 

Bu 

yo’nalish 



uran 

gidromelallurgiyasidagi  sorbtsiyali  texnologiya  va  bir  qator  kimyo  sanoatining 

ishlab chiqarish jarayonlari ta’siri ostida paydo bo’ldi va o’zlashtirildi. 



 

67 


Oltinni sorbtsiya usulida ajratib olish, asosini tsianlash jarayoni tashkil etgan 

gidrometallurgik jarayonlardan biri hisoblanadi. 

Uning  asosiy  mohiyati  shundan  iboratki,  tarkibida  oltin bo’lgan  yanchilgan 

rudali mahsulot tsian eritmasi bilan ta’sirlashtiriladi, bu ta’sir natijasida oltin ruda 

tarkibidan  eritmaga  o’tadi.  Kislorod  ishtirokida  erish  quyidagi  reaktsiya  bo’yicha 

boradi:  

2 Au + 4NaCN + O

2

 + 2



Н

2

O = 2NaAu(CN)



2

 + 2NaOH + 

Н

2

O



2

  

(1) 



Sianlash  jarayoni  tezligi  va  oltinni  eritmaga  to’liq  o’tkazish  ko’pgina 

omillarga,  jumladan,  eritmadagi  kislorod  miqdoriga  bog’liq.  Sianlash  jarayoni 

vaqtida kislorod sarf bo’lib boraveradi, shuning uchun uning eritmadagi miqdorini 

me’yorida  saqlab  turish  uchun  eritma  aralashtirilib  turiladi.  Buning  natijasida 

eritma kislorodga to’yintiriladi. 

Oltin  va  kumushni  sorbtsiyalash  uchun  ionitlar  ishlaliladi.  Ionitlar  deb, 

eritma bilan ta’sirlashuv natijasida eritmadagi musbat yoki manfiy ionlarni o’ziga 

yutib, o’zidan yutgan ioniga teng miqdorda va o’shanday zaryadli ion chiqaradigan 

qattiq  erimaydigan  yuqori  molekulyarli  birikmalarga  aytiladi.  Ionalmashinuv 

xususiyatlarga  ega  ko’plab  tabiiy  va  sun’iy  birikmalar  mavjud.  Biroq,  amaliy 

ahamiyat  kasb  etadiganlari  sintetik  smola  asosli  -  ionalmashinuv  smolalari 

hisoblanadi.  Oltin  va  kumushni  sorbtsiyalashda  anionitlar  ishlatiladi,  chunki  oltin 

va  kumush  tsian  eritmasi  tarkibida  Au(CN)

2



,  Ag(CN)

2



  ko’rinishida  bo’ladi. 

ionogen  guruhlar  dissotsialanish  darajasiga  ko’ra,  kuchli  asosli  va  kuchsiz  asosli 

anionitlarga bo’linadi. 

Sianlash jarayonida ishlatiladigan anionitlarga ko’yidagi talablar qo’yiladi: 

1. nodir metallar bo’yicha yuqori sig’imga ega bo’lish; 

2.  nodir  metallarni  sorbtsiyali  tanlab  eritishda  anionitning  yuqori  tanlash 

qobiliyatli bo’lishi; 

3. 


oltin 

va 


kumushni 

oson 


desorbtsiyalanishi 

va 


anionitni 

regeneratsiyalanishi; 

4. anionitning yuqori kimyoviy va mexanik qattiqlikka ega bo’lishi. 



 

68 


Sianlash  jarayonida  ionalmashinuv  smolalaridan  foydalanish  bir  necha  xil 

usul bilan amalga oshirilishi mumkin: 

1.  oltinsizlantirilgan  rudali  faza  (qattiq  faza)  dan  ajratilgan  tsian 

eritmalaridan oltin va kumushni sorbtsiyalash; 

2.  oltin  va  kumushni  tsianlash  jarayonidan  so’ng,  tsian  bo’tanalaridan 

sorbtsiyalash; 

3.  tanlab  eritish  vaqtida  tsianli  bo’tanalardan  oltin  va  kumushni  ajratish  - 

sorbtsiyali tanlab eritish. 

Birinchi  usul  eng  oddiy  bo’lib,  u  tsian  eritmalaridan  oltin  va  kumushni 

cho’ktirib olish uchun rux o’rniga smolalardan foydalanishni nazarda tutadi. Biroq 

ionalmashinuv  smolalari  narxi  yuqori  bo’lgani  uchun,  hozircha  arzon  va  yaxshi 

o’zlashtirilgan rux kukuni yordamida cho’ktirish usuli bilan raqobatlasha olmaydi. 

Ikkinchi  usul  bo’yicha  erigan  oltin  va  kumushni  aralashtirish  qurilmalarida 

olib  borilgan  erish  jarayoni  tugagandan  so’ng,  tsianli  bo’tanalardan  to’g’ridan-

to’g’ri  sorbtsiyalash  olib  boriladi.  Bu  jarayon  ishlatilganda  texnologiyadan  eng 

qimmatli  va  ko’p  energiya  sarf  qiladigan  filtratsiya  jarayoni  olib  tashlanadi. 

Kamchiligi  sifatida  tanlab  eritish  jarayonining  uzoq  davom  etishi  va  shunga 

muvofiq  katta  hajmli  qurilmalar  va  katta  hajmdagi  kapital  va  ekspluatatsiya 

harajallarini keltirish mumkin. 

Uchinchi  usul  qisman  yoki  ayrim  xollarda  eritish  va  sorbtsiyalash 

jarayonlarini  to’liq  birlashtirish,  ya’ni  sorbtsiyali  tanlab  eritishdan  iborat. 

Jarayonning  afzalliklariga:  a)  oltin  tarkibli  eritmalarni  ajralib  olish  uchun  ko’p 

energiya  va  harajat  talab  qiladigan  bo’tanalarni  filtrlash  jarayonlarining 

bo’lmasligi;  b)  jarayonning  kam  vaqt  ichida  borishi;  v)  qurilmalarning  qattiq 

joylashtirilishi; g) oltinni ajratib olishning biroz oshishi. 

Umumiy xolda sorbtsiyalash jarayoni quyidagi reaktsiya orqali ifodalanadi:  

R-OH + {Au(CN)

2

}



-

 



 R - Au(CN)

2

 + ON



-

  

(2) 



Shuningdek  tsian  eritmalari  tarkibidagi  ko’pgina  qo’shimcha  metallar  ham 

sorbtsiyalanadi: 




 

69 


)

6

(



2

2

)



5

(

4



]

)

(



[

]

)



(

[

4



)

4

(



2

]

)



(

[

]



)

(

[



2

)

3



(

2

]



)

(

[



]

)

(



[

2

2



6

2

4



6

3

2



2

3

4



2

2

4







+



+

+



+

+



+

+



+


Download 0,58 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   29   30   31   32   33   34   35   36   ...   43




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish