Umumiy mavzu: Fermentlarni tuzilishi, хоssalari va funktsiyalari

Faol repressor
va 
nofaol repressor.
Faqat faol holda repressor operator bilan kuchsiz bog‘ hosil qilib, mRNK va 
oqsilning sintezini (tormozlab) blokirovka qiladi. 
Nofaol holda esa operator bilan bog‘lana olmaydi. Repressorni faolligini 
inaktivlovchi moddalar – 
induktor
deyiladi. Nofaol holatdan faol holatga 
keltiruvchi moddalar – 
korepressor
lar deyiladi. 

---

107 
Korepressor va induktorlarga oziqa moddalar va modda almashinuvining 
oxirgi mahsulotlari kiradi. Bunda repressor orqali hujayralarda oqsil sintezini 
tezlashtirish yoki sekinlashtirish kerakligi haqida signal keladi.
 
11.3. Repressiya mexanizmi – sintez to’xtashi 
Laktozaning fermentlar ta‘sirida parchalanishi repressiyaning konsentrat-
siyasini ya‘ni miqdorini kamaytirib, glyukoza hosil bo‘lishiga olib keladi. 
Glyukozaning parchalanishidan qandaydir metabolit hosil bo‘lib, ATF dan 
sAMF ning hosil bo‘lishini kamaytiradi. sAMF (defesitligi)ning muhitda 
yetishmasligi (BAKg ya‘ni KgFO) KgFO – katabolik genni faollovchi oqsil 
bilan bog‘lanishini kamaytiradi, bu esa RNK-polimerazaning promotor bilan 
bog‘lanishini qiyinlashtiradi. Butunlay laktozaning muhitdan o‘chirilishi, uning 
repressorga bo‘lgan ta‘sirini kamaytiradi. Natijada repressor faol bo‘lib qoladi.
Repressor korepressor bilan birikib [ RK ] kompleksini hosil qilib 
operonning operator qismi bilan bog‘lanib, transkriptsiyani (tormozlaydi)
blokada qiladi. Natijada oqsil sintezlanmaydi sintez to‘xtaydi. 
Boshqa operonlar – salbiy (repressorlar) va ijobiy (sAMF-KgFO kabi) 
boshqaruvchilarga javob beradilar. Bakteriyalarda o‘ziga xos xususiyati mRNK 
ning yashash vaqti juda qisqa (ular tez parchalanib ketadilar), bu ularning oqsil 
naborini (to‘plamini) tashqi muhitning keskin o‘zgarishiga tezda moslashish 
imkonini beradi. Jumladan – oziqlanish sharoiti, kimyoviy va fizikaviy 
omillarga moslashadi.