Umumiy mavzu: Fermentlarni tuzilishi, хоssalari va funktsiyalari

18.2. Organizmda uglevodlar almashinuvining boshqarilishi
 
Uglevodlar almashinuvi nerv sistemasi va gormonlar tomonidan juda nozik 
boshqarilib turadi. Boshqarilish vaziyati, avvalo qondagi qand miqdorining 
o‘zgarishida aks ettiriladi, qonda qandning miqdori me‘yorda 3,5-5,5 mmol /l ni 
tashkil etadi. Uning qondagi me‘yor darajasini ko‘tarilishi GIPERGLIKEMIYA 
deyiladi. Giperglikemiya holatida qondagi qand miqdori 9-10 mmol/l ga 
ko‘tarilsa 
/etsa/ 
u 
holatda 
glyukoza 
siydik 
bilan ajraladi, ya‘ni 
GLYUKOZURIYA boshlanadi.
Qonda glyukozaning darajasini kamayishiga GIPOGLIKEMIYA deyiladi. 
Agarda giporglikemiya taxminan 1,5 mmol/l ga yetsa, xushdan ketish holati ro‘y 
beradi, agarda undan ham kamayib ketsa, nerv sistemasini ta‘sirlanishi kuchayib, 
hatto tomir tortishiga olib keladi. Qon tarkibidagi qandning darajasini me‘yor 

---

153 
holatda bo‘lishi, ayrim to‘qimalardagi uglevodlarning maxsus almashinuv 
yo‘llari bir-birini kelishilgan holatda to‘ldirib turadilar, masalan: muskulning 
faol ishlashidagi energiya ya‘ni talabi; 1) avvalo glikogenni sut kislotasigacha 
parchalanishi natijasida ajralib chiqadigan energiya hisobiga qondiriladi, bu bitta 
yo‘li; 2) ikkinchisi esa hosil bo‘lgan sut kislotasi qon bilan yuvilib jigar 
to‘qimasiga keladi, u yerda undan glyukoza sintezlanadi /glyukoneogenezda/.
Sintez qilingan glyukoza qon bilan jigardan, muskul to‘qimalariga keladi va 
yana energiya hosil bo‘lishi uchun, glikogenni sintezlanishi uchun sarflanadi. Bu 
to‘qimalar oraliq sikli – KORI sikli deyiladi.
J IGARDA QONDA MUSKULDA
GLYUKOZA GLYUKOZA
GLYUKOZA 
 
 
 
GLIKOGEN 
 
 
SUT