Umumiy ma'lumoti tayyori. Doc

Bo’yin  chigali.  Bo’yin  bo’limi  dastlabki  to’rtta  orqa  miya  nervining  oldingi 

tarmoqlaridan  hosil  bo’ladi.  Bo’yin  chigalining  sezuvchi  nervlari  to’sh-o’mrov-

so’rgichsimon 

o’siq 

muskullarining 

uzunasi 

bo’yicha 

o’rtasida  

elpig’ich shaklida yoyilib ketadi: ularga ensaning kichik nervi, quloqning katta nervi, 

bo’yinning  ko’ndalang  nervi,  diafragma  nervi  aralash  nervlaridan  iborat.  Bo’yin 

chigalining  harakatlantiruvchi  nervlari  bo’yinning  chuqur  muskullariga  va  til  osti 

suyagidan 

pastroqdagi 

yuza 

muskullariga  boradi.  Elka  chigali  ko’krak  orqa  miya  nervlarining  oldingi 

tarmoqlaridan  vujudga  kelib,  qo’ltiq  bo’shlig’iga  kiradi.  Elka  chigalining  yuqori 

bo’limidan 

bir 

qancha 

kalta 

nervlar 

chiqadi. 

Bular 

orqaning 

yuza muskullarini, elka  kamarining  ko’pchilik  muskullarini  va  kurakning  qo’l 

tegishli  muskullarini  innervatsiya  qiladi.  Elka  chigalining  asosiy  qicmi  qo’ltiq, 

chuqurchasida  qo’ltiq  arteriyasining  yonida  shu  arteriyatsi  uch  tomondan  o’rab 

turadi.  Elka  chigalining  asosiy  qismi  uchta  tutamga;  medial,  lateral  va  orqadagi 

tutamlarga  bo’linadi.  Medial  tutamdan  quyidagi  nervlar  chiqadi:  elka  terisining 

medial,  tirsak  nervi  va  o’rta  nervi  chiqadi.  Elka  chigalining  lateral  tutamidan,  o’rta 

nervining  lateral  ildizidan  tashqari,  muskul-teri  nervi  ham  chiqadi.  Bu  nerv  elkada 

elkaning ikki boshli muskul bilan elka yusqo’li orasida yotadi, bilak terisining lateral 

nervi shaklida bilakka chiqadi. Orqadagi tutamda ikkita nerv-bilak va ko’ltik nervlari 

boshlanadi. 

Ko’krak orqa miya nervlarining oldingi tarmoqlari 12 juft qovurg’a muskullar 

orasida qovurg’a egatda yotadi. Bel chigalida 12 ko’krak va 1, 2, 3, 4-bel orqa miya 

nervlarini  oldingi  tarmog’i  kiradi.  Bel  chigalipi  mayda  nervlari:  yonbosh  qorin  osti 

nervi, enbosh-chov nervi, jinsiy organlar, son nervi. Bu nervlar qorin Devorini pastki 

bo’liminilg  va  tashqi  jinsiy  organlar  terisini,  moyakni  ko’taruvchi  muskulini 

innervatsiya  qiladi  qorinning  serbar  muskullariga  harakatlantiruvchi  tolalar  beradi, 

belning  kvadrat  muskulini,  yonbosh-bel  muskulini,  tashqi  va  ichki  berkituvchi 

muskullarini innervatsiya qiladi. 

Dumg’aza chigali eng yirik chigal bo’lib, beldagi 4--orqa miya nervi bilan 5-

orqa miya nervi 1, 2, 3 va 4-dumg’aza orqa miya nervlarining oldingi tarmoqlaridan 

vujudga  keladi.  Dutugg’aza  chigali  kichik  chanoqning  lateral  yuzasida  yotadi, 

noksimon  muskul  ustidagi  va  ostidagi  teshiklar  orqali  kichik  chanoqdan,  dumba 

sohasiga  kiradi.  Dumba  sogasida  dumbaning  katta  muskuli  ostida  dumg’aza 

chigalining,  kalta  nervlar  (dumbaning  yuqori  va  pastki  nervlari  bilan  uyatli  nerv) 

dumba  muskullarini,  oraliq  muskullarini,  oraliq  va  pastki  jinsiy  organlar  terisini 

innervatsiya qiladi. Dumg’aza chigalining uzun nervlariga sonning orqadagi teri iervi 

bilan  qo’ymych  nervi  kiradi.  Katta.boldir  nervi  hamda  boldir-taqim  kanalidan  katta 

boldir arteriyasi va shu nomli venalar bilan birga o’tadi. Katta boldir nervi kanaldan 

chiqqach,  medial  to’piqni  aylanib  o’tib,  oyoq,  kaftiga  chiqadi  va  shu  joyda  oxirgi 

tarmoqadrga:  oyoq  kaftining  medial  nervi  bilan  oyoq  kaftining  lateral  nerviga 

bo’linadi. 

Kichik  boldirning  yuza  va  chuqur  nervlaridan  chiqqan  oxirgi  tarmoqlar 

boldirdai  oyoq,  panjasining  dorsal  tomoniga  tushadi.  Qo’ymich  nervi  va  uning 

tarmoqlari  son  muskullarining  orqadagi  gruppasini,  boldirning  va  oyoq  panjasining 

barcha muskullarini boldirning medial yuzasidan va oyoq medial chekkadan boshqa 

PDF created with pdfFactory trial version 

www.pdffactory.com

---

 

56

hamma terisini innervatsiya qiladi. Dum chigali oxirgi chigal bo’lib, 5-dumg’aza orqa 

miya nervi bilan dum nervining oldingi tarmog’idan hosil bo’ladi, va nozik orqa-dum 

nervlari chiqadi, orqa torisini va dum sohasini innervatsiya qiladi.