erish issiqligi deyiladi.
Bir mol kristallogidratning hosil bo‘lishidan ajralgan yoki yutilgan issiqlik
miqdori gidratlanish issiqligi deyiladi.
Betartib harakat mayda zarrachalar, molekulalar, atomlar, ionlar uchun xos
bo‘lgan xususiyatdir. Masalan, kislorod to‘latilgan idishni azot gazi to‘latilgan
idish bilan tutashtirilsa, bu gazlar har ikkala idishda azot tekis taqsimlangunicha
aralashib ketadi. Bu jarayon energiya o‘zgarishisiz o‘z-o‘zicha boradi. Bunda tizim
tartibli holatdan betartib holatga o‘tadi, chunki tabiatda har qanday tizim o‘zining
tartibsizligini oshirishga intiladi, teskari jarayon, ya’ni gazlarning dastlabki
holatiga qaytishi o‘z-o‘zidan sodir bo‘lmaydi. Betartiblikni miqdor jihatidan
ifodalovchi holat funksiyasi entropiyadir.
Тizim tartibli holatdan betartib holatga o‘tganida uning entropropiyasi
oshadi. Moddalar qattiq holatdan suyuqlikka, suyuqlikdan gaz holatiga o‘tganda
ular molekulalarining betartibligi, ya’ni entropiyasi oshadi. Molekulalarning soni
oshishi bilan boradigan reaksiyalarda ham tizimning entropiyasi ortadi. Kimyoviy
reaksiyaning yo‘nalishi ikki omilning o‘zaro ta’siri yordamida aniqlanadi. Zero,
kimyoviy tizim o‘zining energiyasini (entalpiyasini) kamaytirishga va betartibligini
(entropiyasini) oshirishga intiladi. Bir vaqtning o‘zida har ikkala omilning ta’sirini
ifodalovchi holat funksiyasi Gibbs energiyasi deb ataladi.
∆G = ∆H — T·∆S. Doimiy harorat va bosimda kimyoviy reaksiyalar Gibbs
energiyasining kamayishi tarafiga o‘z-o‘zidan boradi. Ekzotermik reaksiyalarda
∆H < 0, ∆S > 0 (entropiya oshsa) bunday reaksiya har qanday temperaturada
borishi mumkin. Masalan:
C
6
H
6(s)
+ 7,5O
2(g)
= 6CO
2(g)
+ 3H
2
O.
Endotermik reaksiyada ∆ H > 0 entropiya oshsa ∆S > 0 bunday
reaksiyalarning borish sharti [T·∆S] > [∆H] bo‘ladi. Bu tengsizlik yuqori
temperaturalardagina o‘rinli bo‘ladi. Masalan:
N
2
+ 2O
2
= 2NO
2
Born-Gaber sikli: KCl kristall panjarasi energiyasini aniqlash.
II guruh metall karbonatlarini parchalanishini termodinamik sikli
MCO
3(kr)
→MO
(kr)
+ CO
2(g)
Barcha moddalarda juda katta energiya zahirasi bo`ladi. Bu energiyaning
juda oz qismi kimyoviy reaksiya paytida ajralib chiqadi. Kimyoviy reaksiyada
ajralib chiqqan bunday energiya kimyoviy energiya deyiladi. Kimyoviy energiya
energiyaning har xil turlariga aylangan holda ajralib chiqadi. Masalan, vodorod
kislorod bilan birikib, suv hosil qilganda, metall xlor bilan birikkanda, yonish
jarayonlarida issiqlik ajralib chiqadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |