Umumiy kimyo

erish issiqligi deyiladi.  

Bir  mol kristallogidratning  hosil bo‘lishidan ajralgan  yoki yutilgan  issiqlik 

miqdori gidratlanish issiqligi deyiladi.  

Betartib harakat mayda zarrachalar, molekulalar, atomlar, ionlar uchun  xos 

bo‘lgan  xususiyatdir.  Masalan,  kislorod  to‘latilgan  idishni  azot  gazi  to‘latilgan 

idish  bilan  tutashtirilsa,  bu  gazlar  har  ikkala  idishda  azot  tekis  taqsimlangunicha 

aralashib ketadi. Bu jarayon energiya o‘zgarishisiz o‘z-o‘zicha boradi. Bunda tizim 

tartibli  holatdan  betartib  holatga  o‘tadi,  chunki  tabiatda  har  qanday  tizim  o‘zining 

tartibsizligini  oshirishga  intiladi,  teskari  jarayon,  ya’ni  gazlarning  dastlabki 

holatiga  qaytishi  o‘z-o‘zidan  sodir  bo‘lmaydi.  Betartiblikni  miqdor  jihatidan 

ifodalovchi holat funksiyasi entropiyadir.  

Тizim  tartibli  holatdan  betartib  holatga  o‘tganida  uning  entropropiyasi 

oshadi.  Moddalar  qattiq  holatdan  suyuqlikka,  suyuqlikdan  gaz  holatiga  o‘tganda 

ular  molekulalarining  betartibligi,  ya’ni  entropiyasi  oshadi.  Molekulalarning  soni 

oshishi bilan boradigan  reaksiyalarda  ham  tizimning entropiyasi ortadi.  Kimyoviy 

reaksiyaning  yo‘nalishi  ikki  omilning  o‘zaro  ta’siri  yordamida  aniqlanadi.  Zero, 

kimyoviy tizim o‘zining energiyasini (entalpiyasini) kamaytirishga va betartibligini 

(entropiyasini) oshirishga intiladi. Bir vaqtning o‘zida har ikkala omilning ta’sirini 

ifodalovchi holat funksiyasi Gibbs energiyasi deb ataladi.  

∆G = ∆H — T·∆S. Doimiy harorat va bosimda kimyoviy reaksiyalar Gibbs 

energiyasining  kamayishi  tarafiga  o‘z-o‘zidan  boradi.  Ekzotermik  reaksiyalarda 

∆H  <  0,  ∆S  >  0  (entropiya  oshsa)  bunday  reaksiya  har  qanday  temperaturada 

borishi mumkin. Masalan:  

C

6

H

6(s)

 + 7,5O

2(g)

 = 6CO

2(g)

 + 3H

2

O. 

Endotermik  reaksiyada  ∆  H  >  0  entropiya  oshsa  ∆S  >  0  bunday 

reaksiyalarning  borish  sharti  [T·∆S]  >  [∆H]  bo‘ladi.  Bu  tengsizlik  yuqori 

temperaturalardagina o‘rinli bo‘ladi. Masalan: 

N

2

 + 2O

2

 = 2NO

2

 

---

Born-Gaber sikli: KCl kristall panjarasi energiyasini aniqlash.  

 

II guruh metall karbonatlarini parchalanishini termodinamik sikli 

MCO

3(kr)

→MO

(kr)

 + CO

2(g)

 

 

 

Barcha  moddalarda  juda  katta  energiya  zahirasi  bo`ladi.  Bu  energiyaning 

juda  oz  qismi  kimyoviy  reaksiya  paytida  ajralib  chiqadi.  Kimyoviy  reaksiyada 

---

ajralib chiqqan bunday energiya kimyoviy  energiya  deyiladi. Kimyoviy energiya 

energiyaning  har  xil turlariga aylangan  holda  ajralib  chiqadi.  Masalan,  vodorod 

kislorod  bilan  birikib,  suv  hosil  qilganda,  metall  xlor  bilan  birikkanda,  yonish 

jarayonlarida issiqlik ajralib chiqadi.