Umumiy kimyo va fizika

Texnik-kimyoviy tarozilar
Mustahkam stolga o’rnatiladi. Tarozining maxsus vintlari yordamida stolga to’g’ri o’rnatilganligi tekshiriladi. Bir joyga o’rnatilgan tarozini boshqa joyga ko’chirish man etiladi.
Tortish oldidan tarozini tekshirish kerak. Buning uchun tarozi orrinterini sekin ochish va ish holatiga keltirish kerak. Tarozi pallalari asta-sekin chayqalib muvozanatga nisbatan bir necha bo’Iimlarga qaytariladi. Agar muvozanatdagi tarozi strelkasi ikki tomonga 1-2 bo’limga baravar harakat qilsa, tarozini to’g’riligiga ishonch hosil qilsa bo’ladi.


Tortish qoidalari
Tarozida tortiladigan moddalarni (idishlarda) va tarozi toshlarini pallalarga qo’yish vaqtida tarozini muvozanatini berkitib turish kerak.
Texnik-kimyoviy tarozilarda qattiq moddalar soat shishasida, byuretkalarda, tigellarda va qog’oz varaqchalarida tortiladi. Suyuqliklar byuksda voki kimyoviy stakanchalarda tortiladi (rasm 29).

Rasm 28. Tenik kimyoviy tarozi va uning toshlari: 1-kolonka; 2-arretir; 3-tarozining pallalari; 4-strelka; 5-shkala; 6-shovun; 7-tarozini gorizontal holatin to’g’rilash uchun vint; 8-elka; 9-Tarozi pallasini to’g’rilash uchun vint.
Rasm 29. Tortish uchun idishlar: I soat shishasi; II va III byukslar; IV tigel.		Rasm 30. Eksikator.

Qizdirilgan tigel yoki kosachalar tortishdan oldin eksikatorda xona haroratigacha sovutiladi (taxminan 15-daqiqa).
Tarozida tortishda chap pallasiga tortilayotgan modda (yoki buyum), o’ng pallasiga pinset bilan toshlar qo’yiladi. Tortilayotgan moddani taxminiy og’irligiga qarab toshlar qo’yiladi. Tarozi strelkasini ikki tomonga bir xil birlikda og’ishigacha toshlar qo’yiladi. So’ng toshlarni, miqdori grammlarda, o’ndan bir, yuzdan bir grammlarda laboratoriya jurnaliga yoziladi va tortilgan moddani massasi 0,01 g aniqlikda yoziladi.
Yuz grammlargacha bo’lgan toshlar o’nlik tizimida tanlangan (D.I.Mendeleyev taklif qilgan).
Bu tartib hoxlagan massani 0,01 dan 111,10 grammgacha (0,01 g aniqlikda) tortish imkoniyatini beradi.
Ma’lum tajribaga kerakli tortish jarayonini bir tarozida va bir xil toshlarda bajarish kerak.

Grammlar		50,00	20,00	20,00	10,00
		5,00	2,00	2,00	1,00
Gramm ulushlari		0,50	0,20	0,20	0,10
		0,05	0,02	0,02	0,01

Tortish tugagandan so’ng toshlarni maxsus qutichaga va o’z o’rinlariga qisqich bilan joylashtiriladi. Ish tugaganidan so’ng tarozi va toshlarni to’liq tartibga keltirish lozim.