Umumiy kimyo va fizika

Absolyut va nisbiy xatoliklar
Moddaning ma’lum massasi V va tajribada topilgan massasi v orasida farq absolyut xato (±e) deb ataladi: ±e = V - v
Amaliyotda ko’pincha nisbiy xatolik hisoblanadi. Nisbiy xatolik absolyut xatolikni haqiqiy miqdoriga nisbatini l00 ga ko’paytmasi bilan hisoblanadi:
e% = e/V • 100 =V-v/ V·100
Buyumlarni tortish
Laborantdan nazorat tortish uchun buyum oling va 0,01 g aniqlikda torting. Natijalarni jurnalga quyidagi shaklda yozing.

Buyumning nomi	Massa
17 raqamli plastmassa diski	8,74

Buyum massasini laborantdagi massa bilan solishtiring, farqlansa, uni nisbiy xatoligini hisoblang.
1. Texnik-kimyoviy tarozida buyumni 20-2 g toshlar bilan aniq muvozanatga keltiring. Buyumning aniq massasi qanday yoziladi?
2. Texnik-kimyoviy tarozida tortilgan buyumni massasi 11,270 g deb ko’rsatilgan. Shu yozish to’g’rimi?
3. Texnik-kimyoviy tarozida ikkita namuna 1 g va 10 g miqdorda tortilgan. Ularning qaysi birida tortishni nisbiy xatoligi katta va nima uchun?


MODDALARNI TOZALASH
Kaliy dixromatni qayta kristallash
Kaliy dixromat K₂Cr₂O₇ ko’pincha kaliy sulfat aralashmasini tutadi, uni qayta kristallash orqali tozalash mumkin. Texnik kimyoviy tarozida 9 gramm kaliy dixromat tortib oling va kimyoviy stakanga soling. 80°C da to’yinadigan eritma hosil qilish uchun qo’shiladigan suv hajmini hisoblab toping. o’lchov silindri bilan suvni o’lchab oling va uni tortib olingan tuz solingan stakanga quying. Tayyorlangan stakandagi eritmani shisha tayyoqcha yordamida aralashtirgan holda qaynaguncha qizdiring.
Agar hosil bo’lgan eritmada erimay qolgan qo’shimchalar bo’lsa, unda eritmani issiq holda filtrlash voronkasidan foydalanib filtrlash kerak (45-rasm). Issiq eritmali stakanni sovuq suv solingan idishda sovuting. Sovutilgan eritmaning temperaturasini o’lchang. Hosil bo’lgan kristallarni Byuxner voronkasida filtrlab oling (47-rasm), filtr qog’oz bilan quriting va 100°C gacha qizdirilgan quritish shkafiga 30-40 daqiqaga qo’ying. Sovutilgandan so’ng hosil bo’lgan dixromatni torting. Unumini nazariyga nisbatan foizda hisoblang.
Tozalangan tuz va eritmasida ulardagi kaliy sulfatni bor yoki yo’qligini tekshiring. Bunda hosil bo’lgan eritmalarga SO₄^2- ioniga mos reaktivdan tashqari 1-2 tomchi xlorid kislota qo’shing (Xlorid kislota bariy sulfat bilan birga bariy xromat cho’kmaga tushmasligi uchun solinadi).
Qayta kristallash usuli bilan kaliy dixromatning tozalik darajasi haqida xulosa chiqaring.