Umumiy kimyo O‘rta ta’lim muassasalarining 1-sinfi va o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi muassasalarining o‘quvchilari uchun darslik 1- nashri O‘zbekiston Respublikasi

Qutbsiz kovalent bog‘lanish. Elektrmanfiyliklari bir xil bo‘lgan atomlar o‘zaro ta’sirlashganida kovalent qutbsiz bog‘lanishli molekulalar hosil bo‘ladi. Bunday bog‘lanish H2, F2, Cl2, O2, N2 kabi oddiy mod- dalarning molekulalarida bo‘ladi.

Qutbli kovalent bog‘lanish. Elektrmanfiyliklari jihatidan bir- biridan keskin farq qilmaydigan elementlarning atomlari o‘zaro ta’sirlashganida umumiy elektron juft elektr manfiyligi kattaroq bo‘lgan atom tomon siljiy- di. Natijada kovalent qutbli bog‘lanish hosil bo‘ladi. Qutbli bog‘lanishli molеkulalar qatoriga: H2O, NH3, HCl, HF, HBr, HJ, H2S, H2Sе, H2SO4 larni kiritish mumkin.

Kovalent bog‘lanish hosil bo‘lishining boshqacha – donor-akseptorli mexa- nizmi ham bo‘lishi mumkin. Bu holda kimyoviy bog‘lanish bitta atomning ikki elektronli buluti bilan boshqa atomning erkin orbitali hisobiga vujudga keladi. Misol tariqasida ammoniy ioni NH₄+ ning hosil bo‘lish mexa nizmini ko‘rib chiqamiz. Ammiak molekulasida azot atomining bo‘lin- magan elektronlar jufti (ikki elektronli buluti) bo‘ladi:

H:N:H 

HH

Vodorod ionida 1s- orbital bo‘sh (to‘lmagan); uni shunday belgilash mumkin: H+. Ammoniy ioni hosil bo‘lishida azotning ikki elektronli buluti azot bilan vodorod atomlari uchun umumiy bo‘lib qoladi, ya’ni u molekulyar- elektron bulutga aylanadi. Demak, to‘rtinchi kovalent bog‘lanish vu judga keladi. Bu bog‘lanishga donor akseptorli bog‘lanish deyiladi.

NH3+H+→NH4+ N donor H + akseptor