Umumiy gidrologiya fanidan yakuniy nazorat savollari

97.Daryo havzasida hosil bo’lgan oqim qatlamini aniqlash.
Oqim qatlami (U) deb, havzada m aium vaqt oraligida hosil
boiadigan oqim hajmining shu havza maydoniga boigan nisbatiga
aytiladi. Agar havza maydoni F (km2) boisa, T kundagi vaqt oraligi
uchun oqim qatlami quyidagicha aniqlanadi:

98.Daryo oqimining hosil bo’lishiga havza relefining ta’siri.
Daiyo oqimi yomg‘ir hamda togiardagi qor va muzliklaming
erishi hisobiga hosil bo‘ladi. Har ikki holda ham hosil boigan
suvning bir qismi yer ostiga shimiladi, bir qismi bugianadi, faqat
qolgan qismigina oqim hosil boiishida ishtirok etadi. Yomgiming
yogishi yoki qor va muzlikning erish jadalligi yer ostiga shimilish
hamda bugianishning birgalikdagi jadalligidan katta boigandagina
oqim hosil boladi.Relefing ta’siri. Daryo oqimining hosil boiishiga havzaning
relefi bevosita va bilvosita ta’sir etishi mumkin. Relefning oqimga
bevosita ta’siri havzaning nishabligi orqali ifodalanadi. Agar havzan￾ing nishabligi katta boisa, oqim jadal sur’atda hosil boiib, uning
daryo o‘zaniga oqib kelish vaqti qisqaradi. Shu bilan birga yer ostiga
shimilish va bugianishga ham kam miqdorda suv sarf boiadi.
99.Daryo oqiziqlarini o’rganish usullari (V.G.Glushkov)
Daryolaming loyqa oqiziqlarini o‘rganish katta ilmiy va amaliy
ahamiyatga ega. Oqiziqlar rejimini to‘g‘ri baholay olmaslik xalq
xo‘jaligiga katta zarar keltiradi. Bunga ko‘plab misollar aytib o‘tish
mumkin. Masalan, Turkmanistondagi Murg‘ob daryosiga qurilgan,
suv sig‘imi 75 mln. m3 bo‘lgan Sultonbent suv ombori qisqa mud￾dat ichida loyqa oqiziqlar bilan to‘lib qolgan. Dog‘istonda qurilgan
Oqsuv suv ombori ham foydalanishga topshirilgandan keyingi uch
yildayoq loyqa oqiziqlar bilan to‘lib, yaroqsiz holga kelib qolgan.
Yuqoridagi ishlami bajarishda oqiziqlaming miqdori, yil ichida
taqsimlanishi, granulometrik tarkibi haqidagi ma’lumotlarga ehtiyoj
seziladi. Shu sababli daryolarda suv rejimining elementlari bilan bir
vaqtda oqiziqlami ham doimiystastionar ravishda muntazam kuzatib
borish yo‘lga qo‘yilgan. Bunday kuzatishlar 0 ‘rta Osiyoda birinchi
marta 1909-yilda V.G.Glushkov rahbarligida tashkil etildi.