Umumiy gidrologiya fanidan yakuniy nazorat savollari

18.Daryo nima va u qanday hosil bo’ladi.
Дарё деб, ҳавзага ёққан ёғинлардан ҳосил бўлган ер усти ва ер ости сувлари ҳисобига тўйиниб, табиий ўзанда оқувчи сув массаларига айтилади.Daryo - tabiiy oʻzanda doimiy yoki mavsumiy oqadigan va daryo havzasidagi yer usti va yer osti suvlari hisobiga toʻyinadigan suv oqimi. D.larni quruqlik gidrologiyasining darelar gidrologiyasi boʻlimi oʻrganadi.
Har bir D.ning manbai va dengiz, koʻlga quyiladigan yoki boshqa D. bilan qoʻshilib ketadigan joyi — mansabi boʻladi. Manba suvayirgʻichga yaqin joylashgan boʻladi.Bevosita okean, dengiz, koʻlga quyiladigan yoki qumga singib ketadigan D. bosh D. hisoblanadi, bosh D. ga kuyiladigan D. — irmoq deb ataladi. Bosh D. barcha irmoklari bilan birga daryo sistemasini hosil qiladi. D.lar koʻpincha koʻl, botqoklik, buloq va muzliklardan boshlanadi
19.Daryolarning loyqa oqiziqlari qanday omillar ta`sirida hosil bo’ladi?
Oqiziqlar murakkab jarayonlar ta’siridan, daryo suv yig‘ish maydonlaridan va daryo tizimi o‘zanlaridan bo‘ladigan yemirilishi suv eroziyasi natijasida hosil bo‘ladi. Suv eroziyasi maxsulotlari yil davomida daryo oqiziqlari bilan ta’minlovchi asosiy manba hisoblanadi. Daryo oqiziqlari deb suv oqimi bilan birgalikda harakatlanadigan va o‘zan hamda qayir yotqiziqlarini hosil qiluvchi qattiq zarrachalarga aytiladi. Daryo oqiziqlari o‘zandagi harakatlanish rejimiga ko‘ra muallaq va o‘zan tubi oqiziqlariga bo‘linadi. Muallaq oqiziqlarning massasi kichik bo‘lgani uchun ular daryoning quyilish joyigacha tranzit holda yetib boradi. O‘zan tubi oqiziqlari esa suvning oqish tezligi kamayishi bilan suv ostiga cho‘kib, o‘zan shaklini o‘zgartiradi. Oqiziqlarni miqdoriy ifodalashda oqiziqlar sarfi, oqiziqlar oqimi (hajmi), oqiziqlar moduli yoki yuvilish moduli, yuvilish qatlami, erozion metr, o‘rtacha loyqalik va oqiziqlarning o‘rtacha kattaligi (diametri) kabi ko‘rsatkichlardan foydalaniladi.
20.Daryolar tizimi haqida tushuncha bering.
Bosh daryo va uning irmoqlari birgalikda qo'shilib, daryo sistemasini tashkil etadi.Daryolar ko‘pchilik hollarda koilardan, buloqlardan, botqoqliklardan, muzliklardan, doimiy qorliklardan boshlanadi. Malum bir hududdagi daryolar, ulaming irmoqlari, buloqlar, koilar, botqoqliklar, muzliklar, doimiy qorliklar shu hududning gidrografik to ‘rini hosil qiladi.