Umumiy fizika kursidan praktikum o’quv qo’llanma

 
𝑀 = 𝐿 𝑠𝑖𝑛𝛼 
𝑑𝜑
𝑑𝑡
= 𝐿 𝑠𝑖𝑛𝛼 𝜔
𝑝
 
𝑑𝜑
𝑑𝑡
= 𝜔
𝑝
 
 
presession chastota. 
(1.32), (1.33) va (1.34) asosida quyidagini olish mumkin:
𝜔
𝑝
=
𝒎 𝒈 𝒅
𝑳
=
𝒅
𝜔
𝒎 𝒈
𝐽
(1.35)
 
Bundan aytish mumkinki, pressesiya chastotasi d ogʻirlik markazidan tayanch 
nuqtasigacha boʻlgan masofaga toʻgʻri proporsional va giroskop aylanish 
chastotasiga teskari proporsionaldir. Bu giroskop shpindeli va Z-oʻq orasidagi 
burchakka bogʻliq emas.
(bu yerda differensiallash uchun ω
p
<<ω giroskop tez deb qaralgan) 
 
13-rasm. Giroskop pressesiyasi 

---

45 
d bevosita anialana olmaydi chunki giroskop ogʻirlik markazi P noma′lumdir. 
Oʻlchashlardagi bu kattalik-masofa giroskop spindelining quyi nuqtasi va giroskop 
azimuti yuqori nuqtasi orasidagi masofadir. 
𝑆
0
giroskop spindeli yuqori nuqtasi va spindelidagi ochilgan pazi orasidagi 
masofa. Giroskop ogʻirlik markazi P boʻladi agar yuqoridan qoʻyilgan qismi aniq 
pazga joylashsa. Agar 
𝑆 = 𝑆
0
giroskop ogʻirlik markazi va tayanch nuqtalari 
ustma-ust tushsa, ya′ni giroskop muvozanat holatini saqlasa, chapga yoki oʻngga 
ogʻmasa (erkin giroskop kabi). Tanlangan har qanday P uchun 
𝑑 = 𝑠
0
− 𝑠
(1.36)
d qiymati musbat yoki manfiy va pressesiya harakat yoʻnalishi soat strelkasi 
boʻylab yoki teskari boʻlishi tayanch nuqtasi oʻgirlik markazidan yuqorida yoki 
pastda boʻlishiga bogʻliq. 
Kerakli asbob va jihozlar: 
1.
Taglikli sterjen, 100 sm (300 44) – 1ta 
2.
Taglikli sterjenlar, 25 sm (300 44) – 2ta 
3.
Leybold multiqisqichlar (301 01) – 1ta 
4.
Burama qisqich, yakkalik (301 07) – 1ta 
5.
Shoxsimon yorugʻlik datchigi (337 46) – 2ta 
6.
Katta giroskop (348 18) – 1ta 
7.
Ulanish kabellari, 6-uyali, 1.5 m (501 16) – 2ta 
8.
Ï-sanagich (575 51) – 1ta 
9.
Raqamli sanagich (575 50) – 1ta 
10.
Boshqarish kaliti (575 51) – 1ta 
11.
Yuklar, har biri 100 g (590 24) – 10 ta 
12.
Ulanish simlari, 25 sm (501 23) – 2ta 
13.
Shtangosirkul (311 52) – 1ta 
14.
Dinamometr, 100 N (314 201) – 1ta
15.
Taglik asos (300 02) – 1ta 

---

46 
Oʻrnatish: 
14-rasmda keltirilgan tajriba qurilmasini yigʻing. Pressesiya 
chastotasini oʻlchash uchun yorugʻlik datchigidan, boshqaruv bloki va raqamli 
sanagichdan foydalaning. Pressesiya davrini oʻlchash uchun 13-rasmda 
koʻrsatilgan boshqaruv bloke qora tugmasini bosing va tanlash kalitini “man” 
holatiga oʻtkazing. Raqamli sanagichni vaqtni oʻlchash holatiga oʻtkazing.
Eslatma: Aylanma chastota ω giroskop spitsalari bilan yorugʻlik datchigidan 
oʻtishi chastotasi f bilan aniqlnishi mumkin. Bir aylanish yorugʻlik yoʻlidan 18 
marta oʻtishga mos keladi (18 ta spetsa): 
 
𝜔 = 2𝜋𝑓 = 2𝜋𝑁/18
 
 (N: sanagich koʻrsatishi)