Umumiy fizika kursidan praktikum o’quv qo’llanma

Tajribani oʻtkazish tartibi: 
Maqbul s masofani shtangensirkul bilan oʻrnating. Groskopni vertikal oʻrnating va 
asos taglikni shunday joylashtiringki, giroskop spesiyalari yorugʻlik datchigi 
virtual oʻqida yorugʻlik nurini kesib oʻtsin. Giroskopni harakatga keltiring. Oʻng 
qoʻl bilan yuqori nuqtasidan mahkam ushlab chap qoʻl bilan giroskop gʻildiragini 
aylantiring, giroskop tez aylansin ammo 3 Hz dan tezroq emas. Giroskop 
shpindelini sekin qiyalatingki, goroskop pressessiyasi shindellarning qoʻshimcha 
tebranishisiz sodir boʻlsin. 
Giroskop sekin-asta sekinlashguncha 
𝜔
𝑝
va 
𝜔
qiymatlarni bir necha marta 
oʻlchang. Amin boʻlingki, pressessiya chastotasi mos w aylanish chastotasida 
oʻlchangan boʻlsin. Tajribani s ning bir necha qiymatida olib boring. 
𝑆
0
ni 
shtangensirkul bilan oʻlchang. 
 
 
14-rasm
 
 
 
 
 
 
15-rasm 

---

47 
 
Giroskop chayqalishi 
Tajriba maqsadi: 
Azimutda muvozanatda turuvchi giroskopning chayqalish 
chastotasining aylanish chastotasiga bogʻliqligini oʻlchash. 
𝑓
𝑛
= 𝑓
𝑧
𝐽
𝑧
𝐽
𝑥𝑦
bogʻlanishni nazariya bilan solishtirish

𝐽
𝑧
- z oʻqi boylab inertsiya momenti 

𝐽
𝑥𝑦
- ekvotorial oʻq boʻylab inertsiya momenti 
 
Qisqacha nazariya
: Aylantiruvchi moment ta′sir qilmayotgan simmetrik giroskop 
ogʻirlik nuqtasida muvozanatda boʻladi va uning impuls momenti quyidagiga teng 
va doimiydir 
𝐿 = 𝐽𝜔
bu yerda ω - giroskopning burchak tezligi, J-inetrsiya tenzoridir. Bizning tajribada 
qoʻllanilayotgan giroskop uchun J inertsiya momenti quyidagi tashkil qiluvchilarga 
ega 
𝐽 = (
𝐽
𝑥𝑦
0
0
0
𝐽
𝑥𝑦
0
0
0
𝐽
𝑧
)
Agar burchak tezlik yoʻnalishi inertsiya momenti asosiy oʻqlari boʻylab 
yoʻnalmagan boʻlsa, L va ω yoʻnalishi mos tushmaydi. Natijada, giroskopning 
koordinata boshi bilan bogʻlangan oʻqi bir nuqtada doimiy turmaydi, ammo impuls 
momenti vektori yoʻnalishi boʻylab f- “