Umumiy doc

10.5
-§ AVTOMATIK ROSTLASH TIZIMINING TUZILISHI 
10.1-rasmda tasvirlangan bir konturli ARTning funksional sxemasini kurib 
chikamiz. 
Сезгир
элемент
Ростлаш
об
ъ
екти
Ғ
ала
ё
нланиш
Ростловчи
орган
-
ростловчи
 
Ч
иқишлар
Киришлар
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

348 
 
10.1-rasm
. Avtomatik rostlagich tizimining bir konturli berk funksional sxemasi
. 
CHetga chiqishlar prinsipi bo‘yicha ishlaydigan ARTda rostlanuvchi 
kattalikning ayni va berilgan qiymatlari ayirmasi o‘lchanadi va tengsizlik ishorasiga 
ko‘ra avtomat rostlagich ob’ektga nisbatan rostlovchi ta’sir ishlab chiqarib 
tengsizlikni yo‘qotadi. Bunday tizim yopiq sikl bo‘yicha ishlab, yopiq tizim deyiladi. 
Rostlanuvchi ob’ektning chiqishiga datchik o‘rnatiladi. Bu maxsus qurilma 
rostlanuvchi kattalikning hozirgi qiymatini qabul qilib, uni rostlash tizimidagi 
keyingi bo‘g‘inlarga uzatish uchun qulay bo‘lgan signalga o‘zgartiradi. 
Datchiklar sodda (bevosita ta’sir etuvchi) va murakkab (bilvosita ta’sir etuvchi) 
bo‘ladi. Sezgir element bilan datchik bir bo‘lgan qurilma bevosita ta’sir etuvchi 
datchik hisoblanadi. Bilvosita ta’sir etuvchi datchiklarda esa bu elementlar mustaqil 
ishlanadi. Datchik ishlab chiqargan rostlanuvchi kattalikning ayni qiymati haqidagi 
ma’lumot avtomat rostlagichning kirishiga keladi. Ayni vaqtda shu ma’lumot 
ko‘rsatuvchi, jamlovchi (integrallovchi), kayd kiluvchi, signal beruvchi yoki 
kombinasiyalashgan ikkilamchi o‘lchash asbobini kirishiga ham keladi. Rostlagich
texnologik rejimni saqlab turadi. Tizimda avtomatik rostlagich bo‘lsa ikkilamchi 
asbobning bo‘lish shart emas. Lekin avtomatlashtirishda odamning vazifasi o‘lchash 
asboblari, rostlagichlar va ijro etuvchi mexanizmlarning ishini nazorat qilishdan 
iborat bo‘lgani uchun, ARTda ko‘pincha ikkilamchi o‘lchash asbobidan foydalanish 
nazarda tutiladi. YUqorida aytilganidek ba’zan, rostlagichlar va o‘lchash asboblari bir 
korpusda ishlanadi, bunday rostlagichlar asbob turida bo‘ladi. 
Avtomat rostlagich tarkibiga solishtirish bloki kiradi. Bu datchik va zadatchik 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

349 
signallarini algebraik jamlash (integrallash) operasiyasini bajaradigan qurilmadir. 
Solishtirish bloki o‘zining chiqishida ayni va berilgan qiymatlar ayirmasiga teng
qiymatli signalni, ya’ni tengsizlik qiymatini ishlab chiqaradi. SHuning uchun, 
solishtirish blokiga keladigan signallarning fizik xossalari bir xil bo‘lish kerak.