Умумий ва тарихий геология

16-§. ЕРНИНГ МУТЛОҚ (АБСОЛЮТ) ЁШИНИ АНИҚЛАШ

Юқорида баён қилинганлардан кўринадики, тоғ жинсларининг нисбий геологик ёшидан осонгина фойдаланиш мумкин. Бироқ нисбий геологик ёш турли эра ва даврларнинг қанча вақт давом этганини аниқлаб бермайди. Ваҳоланки, буни аниқлаш амалий ва назарий аҳамиятга эгадир.

Тоғ жинсларининг абсолют вақт бирликлари (минг, миллион, миллиард йиллар) билан ифодаланиши уларнинг абсолют ёши дейилади.
Ер тарихида мьълум бир вақтдан бошлаб ўтган йиллар сонини қандай ҳисоблаб бўлади? Қуйидаги усулни тасаввур этиб кўрайлик. Атмосфера ёғинлари ер қатламларини емиради ва емирилган жинслар кумтош, шағал, тупроқларни ўзи билан дарёларга, дарёлар эса уларни денгиз-кўлларга келтириб қўяди ва бу ерда ётқизиқлар тўплана бошлайди. Уларнинг тўпланиши учун қанча вақт кетганлигини аниқлаш мумкин. Масалан, Д. Муррей, дарёлар денгизга хар йили қарийб 16 км² оқизиқлар олиб келади ва бу моддалар денгиз остида ҳар йили ўрта ҳисобда 0,11 миллиметр қалинликда чўкинди қопламини ҳосил қилади, дейди. Агар барча даврларда ҳосил бўлган чўкинди жинсларнинг ҳажми тахминан 150 км бўлса, денгизларда чўкинди тўпланиш процесси бошланган вақтдан бери ўтган вакт 1,5 х 1С⁹ йил бўлиб чиқади. Демак, кембрий давридаи шу вақтгача бир неча юз миллион йил бўлган экан.
Бу методнинг асосий камчилиги шундаки 150 км эмас, ҳатто 15-20 км қалинликда ҳосил бўлган чўкинди жинслар Ер тарихида қанча вақтда тўпланганлигини белгилаб бўлмайди.
Бундан ташқари, ер қатламларининг мутлоқ ёшини бошқа методлар билан ҳам аниқлашга уриниб кўрилган. Ернинг мутлоқ ёшини туз, оҳактош, бўр, доломит каби жинсларнинғ тўпланиш тезлигнга қараб аниқлаш ҳам яхши натижа бермади.
Булардан бошқа, тўртламчи даврда ер юзасини муз босиши натижасида ҳосил бўлган лентасимон гил жинслар қатламининг сонини аниқлаш. (бир йилда лентасимон гилдан бир ёки икки қатлам ҳосил бўлади) усули хам бор. Бу усул антропоген (муз босиш) даври учун қулай бўлса ҳам олдинги даврларга тўғри келмайди.
Юқоридаги методларнинг бирортаси хам геологик даврнинг ёшини аниқ белгилаб беролмайди. Ер қатламлари ёшини асболют рақамларда ифодалаш учун кейинги йилларда радиоактив метод кенг миқёсда қўлланила бошланди.
Маълумки, 1896 йили француз физиги Анри Беккерель элементларда радиоактивлик ходисасини кашф этди. Радиоактивлик ҳодисаси — радиоактив элементлар (U, Тh, К, Rа ва бошқалар) атом ядроларининг ўз-ўзидан парчаланишидан иборат бўлиб, бунда ажралиб чиқадиган энергия муайян нурланиш тарзида тарқалади.
Радиоактив ядроларнинг ўзгариш турлари қуйидагича: а) альфа-парчаланиш; б) бета-парчаланиш (электронли ва позитронли); в) бета- 8- жад ва л