Умумий ўрта таълим тизими ўқувчиларининг жисмоний тарбияси

Биринчи–серияда ўзлаштирилиши керак бўлган ҳаракат фаолияти-ни эгаллаш учун ўқувчилар жисмоний тайёргарлиги даражасини оширишга йўналтирилган машқларни ўз ичига олади.
Иккинчиси – ўрганилаётган ҳаракат фаолиятидаги дастлабки ҳолатни (ёки асосий элементни) ўзлаштириш учун машқ берилади.
Учинчи – ўзлаштирилиши лозим бўлган ҳаракатни бажарилишини таъминловчи машқ берилади ва уни ёрдами билан фаолият ўзлаш-тирилади.
Тўртинчи ва бешинчи серия – ҳаракат фаолияти техникани айрим қисмлари (элементлари)ни ўзлаштирилиши билан боғлиқ машқларни.
Олтинчи серия – техникани такомиллаштиришга йўналтирилган машқ-ларни ўз ичига олади.
Ўқувчиларни мустақил ишга тайёрлашда бажарилиши лозим бўлган мустақил фаолиятнинг ҳажми, ундан келиб чиқадиган мақсад нимадан иборатлигига аниқлик киритилади, шунингдек, машқ техника-сини бажариш (агар техника уларга таниш бўлмаса) яъни, ўқувчиларни бажариши лозим бўлган вазифа ҳақида тўлиқ кўрсатмалар, тушун-тиришлар қилиниши лозим бўлади.
Жисмоний машқларни мустақил бажарилаётганининг асосий назорат воситаси, ўқувчиларни ҳаракат фаолияти ва уларнинг жавоб-ларидир, шунингдек, уларнинг жавобларини тўғрилиги, хатоларининг сони ва характери ҳақидаги ўқитувчининг аналитик фаолиятидир.
Дарсда ўқувчиларни мустақил фаолияти бўйича педагогик зўр беришнинг мантиқий якуни, уларнинг ютуқ ва камчиликларини аниқ-лаш ҳақида ўтказиладиган муҳокамадир. Унда дарс, ўқувчи, ўқитувчи фаолияти мукаммал таҳлил қилинади ва ўқув фаолиятларининг характери ва тўғрилигига баҳо берилади. Ўқувчиларнинг мустақил ишини самара-дорлигини ошириш учун ўқув жараёнининг ташқи томони билан бир қаторда ички томонининг тескари алоқасини йўлга қўйилиши яъни, ўқувчининг ўзи мустақил иши натижаларига кўра олган, эгаллаган, ўзлаштирган билимлари ҳақида маълумотининг аҳамияти катта.
Мустақил иш пайтида ички алоқа ва уни тескарисини юзага келти-ришнинг имконияти ўз-ўзини назорат ва ўзини-ўзи текшириш орқали йўлга қўйилса, натижа кутилгандек бўлади.
Ўз-ўзини назорат қилиш малакасини ривожланганлиги даража-сининг кўрсатгичи жисмоний машқларни бажаришда ва педагог томо-нидан қўйилган вазифанинг натижасини ўқувчи томонидан мустақил мувофиқлаштира олиш қобилияти орқали намоён бўлади. Ўқувчининг ўзини, ўз фаолияти бўйича камчиликлари ва ютуқлари ҳамда ўзининг ижобий томонлари ҳақидаги фикрининг мавжудлиги, шулар ҳақида суҳбат, баҳс, мунозарага махталлигини тарбия жараёнидаги моҳияти беқиёсдир.
Ўз фаолиятига тузатишлар кирита олиши, уни тўғри ёки нотўғ-рилиги ҳақида ўзига баҳо бера олиши Жисмоний маданият дарсида ёки жисмоний машқлар билан шуғулланиш машғулотларида ўқитувчининг ўз ўқувчиларига мустақил ишлаш малакасини берганлигидан дало-латдир. Бу малакани бериш бутун дарс давомида эмас, уни бир бўлаги ёки қисмида ҳам давом эттирилиши тарбия жараёнининг самарасига таг замин (поидевор)дир.