Умумий педагогика ва спорт педагогикаси

2020
Умумий педагогика ва спорт педагогикаси
4-семестр; 2-мавзу 
 
7-саҳифа 
ѐрдамида ҳаракатларни кескин чегаралашга эришилади. Улар радио 
эшитишлари, журнал, китоб, газета ўқишлари, ўзаро, дўстлари билан хизматчи 
ходимлар билан суҳбатлашишлари мумкин. Улар фақатгина ҳаракатлана олмас 
эдилар, овқатни ҳам улар сувда истеъмол қиладилар. Тажриба 15 кун давом 
этади. Акинезия оқибатлари жуда тез намоѐн бўла бошлади. Тажрибанинг 
иккинчи – бешинчи кунлариданоқ улар радио эшитиш, ўқишдан бош 
тортадилар, деярли телевизор кўрмайдилар. Ўқишни бошлаганлар дангасалик 
хиссини енга олмаѐтганликларини айтиб диққатларини жамлаб оломайдилар. 
Вазиятни кераклича ўйлаб олишнинг иложини қилолмаѐтганликларини 
айтадилар. Синовда иштирок этувчилар хафсаласиз бўлиб қоладилар (жимгина 
ѐтадилар, баъзида била туриб одамларга қарамай тескари ѐтадилар, саволларга 
истамай жавоб берадилар). Жаҳлдор бўлиб қоладилар, ўртоқлари билан 
учрашишдан бош тортадилар. 7-11 кунига келиб уларда хавотирли ҳолат ва 
қўрқинч пайдо бўлади. Кўпчиликда арзимас ноқулай вазият юзага келганида 
кўзларида ѐш пайдо бўлади. Кўпчиликда ухлаш истаклари яққол кўриниб 
турган бўлса ҳам, уйқулари келмаслигини айтиб шикоят қиладилар. Буларнинг 
ҳаммаси узоқ вақт давомида фаол ҳаракатлар қилмасликнинг одам психикасига 
салбий таъсир кўрсатишини исботлайди. Бундай тажрибалар ҳаракатларга 
эҳтиѐжини қондиришдаги чекланишлар оқибатларини очиб беради ваш у билан 
бир вақтда одамнинг ривожланиши ва ҳаѐт фаолиятини таъминлаб тириш, 
фақат жисмоний эмас, балки унинг психик такомиллашишида, жисмоний ва 
психик фаолиятида ҳаракатланиш фаоллиги юксак аҳамиятини кўрсатади.
Жисмоний тарбия ва спорт фаолияти жараѐнида ҳаракаларга эҳтиѐж 
қониқтирилади, лекин янги талаб – жисмоний куч ишлатиш эҳтиѐжи юзага 
келади. Бошқача қилиб айтганда, ҳаракатга эҳтиѐжининг ўзи ўзгаради: у 
фақатгина оддий ҳаракатланиш эҳтиѐжи бўлиб қолмай, балки ҳаракатланиш 
фаолияти интенсивлиги, давомийлиги ва хусусиятига мос келувчи кучни хис 
этади. Мана шу сабабли спорт машғулотлари ва мусобақалари шароитларида 
юзага келадиган кундалик ҳаѐти учун одатий бўлмаган психофизик кучлари 
одатий бўлиб қолади (А.Ц.Пуни). Улар шунинг учун фаолиятли одамнинг 
ҳаѐтида маълум ҳаракатланиш режимига амал қилиш шартларидан бири 
сифатида иштирок этади (эрталабки бадантарбия, соғломлаштириш 
гуруҳларида машғулотлар ва бошқалар). Шундай қилиб, жисмоний тарбия ва 
спортнинг турли шакллари ва воситаларидан фойдаланиш одамнинг жисмоний 
ва психик соғлигига, унинг жисмоний ва психик фаолиятига яхши таъсир 
кўрсатиш муҳим омили ҳисобланади.