Umimiy psixologiya Mustaqil ta’lim

Umimiy psixologiya Mustaqil ta’lim.

Mavzu:Xotiraning neyro-fiziologik asosi va xususiyatlari.Nazariyalari tahlili.

Talaba:Saidmuradova Hafiza.

Reja:

• Xotira haqida umumiy tushuncha.Xotira xususiyatlari tahlili;
• Xotiraning neyro-fiziologik asosi haqida umumiy ma’lumotlar;
• Xotira nazariyalari tahlili;

Xotira o’zi nima……..

• Psixologik manbalarda ko’rsatilishicha, psixikaning eng mushim xususiyati shundan iboratki, inson tashqi ta'sirotlarning aks ettirilishidan o’zining keyingi faoliyatida, xatti-sharakatlarida doimo foydalanadi va ijodiy yondashuvi natijasida ba'zi bir o’zgarishlar kiritadi. Insonda shaxsiy tajriba, ko’nikma, malaka va bilim ko’lami orta borishi shisobiga faoliyat shamda xulq-atvor tobora murakkablashib, yangi mazmun, yangi sifat kasb eta boshlaydi.

Xotira neyro-fiziologiyasi.

Xotira jarayon……chunki

• Psixologik ilmiy adabiyotlarda ko’p marotaba ta'kidlanishiga binoan, xotira barcha rushiy jarayonlarning eng mushim tasnifi bo’dlishi bilan bir qatorda, inson shaxsining birligi va yaxlitligi, biologik va ijtimoiylik nisbatini ta'minlab turadi.
• Xotira psixologiya fanining chuqur tadqiq qilingan jarayonlaridan biri bo’lib shisoblansa-da, lekin fan va texnikaning taraqqiyoti ko’p jixatdan xotira muammolarining o’rganilishiga boqliqdir.

Xotira…

• Inson xotirasining qonuniyatlarini o’rganish psixologiya fanining markaziy masalalaridan biri bo’lib shisoblanadi. Ma'lumki, insonning shar qanday kechinmasi, shatto xatti-sharakatlari uzoq muddat ongda saqlanib, ma'lum bir sharoitda qayta namoyon bo’luvchi izlar qoldiradi. Shuning uchun xotira deganda, insonga tabiat, jamiyat, koinot to’qrisida ma'lumot, xabar, axborat va taassurot to’plash imkonini baradigan shamda ilgarigi tajriba izlarining esda olib qolinishi, esda saqlanishi, qayta esga tushirilishi, eslashi, tanishi tushuniladi.

• .

• XIX asrning oxiri va XX asrning boshlarida amerikalik rushshunos Eduard Torndaykning tekshirishlari paydo bo’ladi. U birinchilardan bo’lib tekshirish predmeti sifatida shayvonlarda ko’nikmalarni paydo bo’lish jarayonini tanlagan edi.
• Bolalarda xotiraning yuksak (yuqori) shakllarini birinchi marta tadrijiy ravishda tadqiqot qilish taniqli rushshunos L. S. Vigotskiyga nasib etgan (1896-1934). L. S. Vigotskiy 20-yillarning oxirilariga maxsus tekshirishlarning predmeti qilib, xotiraning yuksak shakllarining rivojlanish muammosini tanlagan va u o’z shogirdlariga L. N. Leontev (1903-1979) va L. V. Zankov bilan birgalikda xotiraning yuksak shakllari rushiy faoliyatning murakkab shakli ekanligini, kelib chiqish jishatidan ijtimoiyligini ko’rsatadi. Shuning bilan birga u murakkab, moshiyatiga ko’ra, esda olib qolishning asosiy bosqichlari rivojlanishini dalillab beodi.

Xotira nazariyalari:

• Rushshunoslardan A. A. Smirnov, P. I. Zinchenkolar sham xotira bo’yicha ilmiy-tekshirish ishlarini olib bordilar, uning yangi qonunlari va mexanizmlarini ochdilar, esda olib qolishning faoliyat maqsadiga boqliqligini yoritdilar, murakkab materialni esda olib qolishning oqilona usullarini ko’rsatib berishga muvofiq bo’ldilar.

Xotira nazariyalari…

• E. N. Sokolov olib borgan tekshirishlari shuni ko’rsatdiki, ilgari surgan orientir refleksining qayta tiklanishi faqatgina qo’zqatuvchining xarakterini o’zgartirilgan zashoti emas, bilki ma'lum vaqt o’tgandan so’ng sham ko’zatish mumkin. Agar teshiruvchilarda aloshida bir qo’zqatuvchiga nisbatan moslashish paydo qildirilgan, salgina qo’zqatuvchining jadalligini, ta'sir etish vaqti yoki xarakteri o’zgartirilsa, u sholda orientir refleksining vegetativ yoki elektrofiziologik simtomlari qayta tiklanadi. Bu orientir refleksining qayta tiklanishi uning so’ngganidan uzoq muddat o’tgandan keyin sham kuzatiladi.

• 1926 yili P. Vilyamson bir bo’qinli so’zlar asosida tuzilgan materialdan foydalanib, A Ditse va G. Djons (1931 yili) kasrusulidagi matndan olingan materialni bir marta o’qib chiqilgandan so’ng, olingan materiallarga ko’ra, unitish jarayoni Ebbingauzning ma'nosiz bo’qinlar yordamida tuzilgan materiallar asosida o’tkazilgan tajribasidan farqli ravishda, quyidagicha natija bergan: Ebbingauz tajribalarida bir soat ichida 35 foizga keskinpasaygan bo’lsa, Datse Djonslarning tajribalarida unitish 72 foizga, P. Vilyamsonnikida esa unitish 75 foizga pastlashgan sholda egri chiziq shosil qiladi.

• Nemis rushshunosi Vilyam Shtern(1871-1938) fikricha, bolalarda sham, katta yoshdagi odamlarda sham ma'nosiga tushunib o’zlashtirishga nisbatan mexanik egallashkam mashsulotdir. Bu muloshaza shaqiqatan sham to’qri bo’lib, u Meymon fikriga ko’ra, yosh ulqayishi bilan ma'nosiz materialni esda olib qolish kamayib boradi va kam samara beradi, lekin ma'noga ega bo’lgan bilimlarni esda olib qolish esa sezilarla darajada rivojlanib boradi. Shunga o’xshash omillar boshqa rushshunoslar tomonidan sham to’plangan bo’lib, bu shaqda boymateriallar umumiy psixologiya xrestomatiyalariga o’z ifodasini topgan.

• Insonning o’z ustida mustaqil ishlashi, o’z-o’zini takomillashtirish, o’z-o’zini boshqarish imkoniyati, uzluksiz mashq qilishi, zarur ko’nikma va malakalarning egallashi, ichki imkoniyatlardan unumli foydalanishi esda olib qolish samaradorligini oshirishga xizmat qiladi

E’tiboringiz uchun rahmat!