Умарова М. О чг ва муҳандислик графикаси

Умарова М.О

ЧГ ва МУҲАНДИСЛИК ГРАФИКАСИ

МАРУЗА МАТНЛАРИ

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ОЛИЙ ВА ЎРТА МАХСУС ТАЪЛИМ ВАЗИРЛИГИ
ФАРҒОНА ПОЛИТЕХНИКА ИНСТИТУТИ
“ЧГва МГ” КАФЕДРАСИ
МУҲАНДИСЛИК ЧИЗМАСИ ВА ЭСКИЗ
МАРУЗА МАТНЛАРИ
КИРИШ. ФАННИНГ ПРЕДМЕТИ. ПРОЕКЦИЯЛАШНИНГ НАЗАРИЙ АСОСЛАРИ
РЕЖА
1. Фаннинг мақсади, вазифалари ва муҳандислар тайёрлашдаги ўрни
2. Проекциалаш усуллари
3. Параллел проекцияларнинг асосий
хоссалари
1. Муҳандислик чизмаси ва эскиз фани мақсади, вазифалари ва муҳандислар тайёрлашдаги ўрни
Чизма геометрия умумкасбий фанлар қаторига кириб Олий таълимнинг бир қатор бакалавр йўналишлари бўйича кадрлар тайёрлашда муҳим ўринни эгаллайди.
Ушбу фаннинг мақсади, талабаларга билим ва кўникмалар беришдан ташқари, муҳандис учун зарур бўлган техник фикрларни чизма ёрдамида баён этишни, геометрик лойиҳалаш асосларини, чизмалар тузишни назарий асосларини ўргатади.
Чизма геометрия фанининг вазифалари:

• Нуқта, тўғри чизиқ, текислик ва сиртларнинг тасвирларини чизишнинг назарий асосларини;
• Геометрик элементлар ва жисмларнинг ўзаро вазиятлари, ўзаро кесишуви, ҳақиқий катталигини аниқлашга оид масалаларни ечишни;
• Тўғри бурчакли ва аксонометрик проекциялар ёрдамида оддий буюмларнинг тасвирларини чизишни;

Барча мураккаб жисмлар нуқта, тўғри чизиқ, текислик сингари оддий геометрик элементлардан ташкил топган. Шунинг учун чизма геометрия фанининг асосини содда геометрик жисмларни проекцион хоссалари ташкил этади.

Бу фанни чуқур ўрганилиши кейинчалик фундаментал муҳандислик фанларини ва чизмаларни тайёрлашнинг автоматлаштирилган компpютер графикаси тизимларини ҳар томонлама ўзлаштириш имконини яратади.
Маърузалар матнида қуйидаги белгилашлар киритилган:

• Фазодаги нуқталар – лотин алфавитининг О гача бўлган бош ҳарфлари билан: A, B, C,..., N, О.
• Нуқталар (ва бошқа элементлар) қатори – сатр усти индекслари билан: A1, A2, A3,...
• Фазодаги чизиқлар – чизиққа тегишли нуқталар билан.
• Бурчаклар – грек алфавитининг кичик ҳарфлари билан.
• Текисликлар – грек алфавитининг катта ҳарфлари билан: (делта), (сигма), (омега),  - тета,  - лямбда,...,
• Текислик излари – горизонтал: П1, П1, П1,..., фронтал: П2, П2, П2,..., профил: П3, П3, П3,...
• Сиртлар – грек алфавитининг катта ҳарфлари билан: , , ,...
• Проекция текисликлари: ихтиёрий текислик – П, горизонтал – П1, фронтал – П2, профил – П3, қўшимча – П4, П5, Проекциялаш маркази – S ҳарфи билан.
• Проекциялар ўқи – кичик x, y, z ҳарфлари ёки (қўшимча текисликлар киритилганда) П2/П1, П2/П3, П2/П4 кўринишда. Координата боши - О.

Нуқтанинг проекциялари – сатр ости индекслари билан: горизонтал - A1, В1, С1,... фронтал – А2, В2, С2,... профил – А3, В3, С3..

• Чизиқ проекциялари – кичик лотин ҳарфлари: a1, b1, c1, a2, b2, c2, a3, b3, c3 ёки унга тегишли нуқталарнинг проекциялари билан.
• Бурчаклар – грек алфавитининг кичик ҳарфлари билан:  (алфа),  (бета),  (гамма).
•  - нуқтанинг тўғри чизиқ, текислик ёки сиртга тегишлилиги,  - тўғри чизиқнинг текислик ёки сиртга тегишлилиги,  - кесишган,  - перпендикуляр, || - параллел,  - ва (бириктирувчи сўз),  - натижа, тенг.