Умаров илхомжон юлдашевич ўзбекистон республикаси озиқ-овқат саноатида тадбиркорликни ривожлантиришнинг иқтисодий механизмларини такомиллаштириш

4.4-жадвал 
Озиқ-овқат саноатида тадбиркорлик фаолияти самарадорлигини 
оширишнинг прогноз кўрсаткичлари
177
 
 
Й
ил
л
ар
 
Мам
л
акат
даг
и тад
бирк
орлик 
субъ
ектл
ар
и сони
 (
м
инг
) 
Т
ад
биркор
л
ик 
суб
ъ
ект
л
арини 
рўйхат
да
н ўтказ
иш
 ж
ар
аёнл
ар
и 
сони
 
Рўйхат
да
н ўти
ш
 учун
 ке
тад
ига
н 
ўрт
ача в
ақт хар
аж
атл
ар
и
-кун
 
Рўйхат
да
н 
ўтказ
иш
ни
нг
 расм
ий
 
харажат
л
ари 
(% ҳи
соби
да 
аҳол
и 
ж
он б
ош
и
га тў
ғри
 
кел
ад
иг
ан д
аром
ад
га ни
сбатан)
 
С
уд
 ф
аол
и
ятини р
ег
л
ам
ентация 
қил
ув
чи
 пр
оце
дура
л
ар 
сони, у 
томон
л
ар ўр
тас
ид
а бўл
ад
ига
н 
м
ул
оқотни к
ўзд
а тут
ад
и
 
Шарт
ном
а ш
арт
л
арин
и 
баж
ари
ш
нин
г рас
м
ий 
харажат
л
ари 
(қарз 
м
аж
бурият
л
ари с
ум
м
ас
ига 
нисбатан 
% ҳис
оби
да)
 
О
зиқ
-ов
қат ма
ҳсу
л
отл
арини 
иш
л
аб чиқ
ариш 
ҳаж
м
и
 %
 
2019 
285,8 
3 
4 
2,53 
18 
6,2 
120,9 
2020 
286,6 
3 
3 
2,22 
17 
5,6 
122,1 
2021 
287,4 
3 
3 
1,95 
17 
5,1 
123,2 
2022 
288,2 
2 
2 
1,71 
16 
4,6 
124,3 
2023 
288,9 
2 
2 
1,50 
15 
4,2 
125,4 
2024 
289,7 
2 
2 
1,32 
15 
3,8 
126,6 
2020 йил кўрсаткичи 2019 йилга таққосланганда тадбиркорлик 
субъектларининг сони 0,3 %га кўпаяди, мутлақ сони эса 0,8 мингга кўпаяди, 
2024 йил 2020 йилга таққосланганда бу кўрсаткичлар ўз навбатида 1,08 %га 
кўпаяди, абсолют кўрсаткичда 3,9 мингтага кўпаяди. Бундан келиб чиқадиган 
хулоса шуки, ўрта ва узоқ муддатли даврда тадбиркорлик фаолиятининг 
ўсишига процедуралар сони эмас, иқтисодий мазмунга эга кўрсаткичлар 
кучли таъсир этган. Ўзбекистон Республикаси озиқ-овқат маҳсулотлари жон 
бошига тўғри келадиган истеъмол даражасини башорат қилиш бўйича 
ҳисобланган натижалар («4.4-расмга қаранг») келтирилган. Аҳоли жон 
бошига озиқ-овқат маҳсулотларини истеъмол миқдорининг прогноз 
177
SME Survey. Uzbekistan. 1998, 2000, 2004, 2008, 2012, 2014, 2016. IFC. www.ifc.org., Doing Business 2018 
Uzbekistan // The World Bank., 2019. www.doingbusiness.org, Ўзбекистон Республикаси Давлат статистика 
кўмитаси маълумотлари асосида муаллиф томонидан ҳисобланган. 

---

200 
кўрсаткичлари Ўзбекистон Республикаси бўйича озиқ-овқат саноати 
корхоналари томонидан қайта ишлаб чиқарилган гўшт маҳсулоти истеъмол 
миқдори аҳоли жон бошига 2020 йилда сезиларли даражада гўшт маҳсулоти
 
4.4-расм. Ўзбекистон Республикасида озиқ-овқат маҳсулотларини аҳоли 
жон бошига истеъмол миқдорини истиқбол кўрсаткичлари (кг)
178
 
47,7 кг, сут маҳсулоти 180,7 ва нон маҳсулоти 71,9 кг бўлади, 2024 
йилда гўшт маҳсулоти 52 кг, сут маҳсулоти 198,6 ва нон маҳсулоти 66,4 кгни 
ташкил этиши белгиланади. Уларнинг ичида истеъмол меъёридан юқори 
бўлган кўрсаткич гўшт ва сут маҳсулоти бўлиб, нон маҳсулоти истеъмоли 
меъёр даражасидадир. 
Барқарор иқтисодий ривожланиш шароитини ҳисобга олиб, таклиф 
этилаётган модель орқали 4 хил турда озиқ - овқат маҳсулотларини прогнози 
кўрсаткичлари аниқланган. Ушбу прогноз кўрсаткичларида гўшт, сут, полиз 
экинлари, сабзавот маҳсулотлари ҳамда нон маҳсулотларини ишлаб чиқариш 
ҳажми ўсганни кўриш мумкин («4.4-жадвалга қаранг»). 
Прогноз кўрсаткичларини натижаси 2020 йилга нисбатан 2024 йил 
нисбий тафавутида 28,1 фоиз гўшт маҳсулоти, 36,1 фоиз полиз экин ва 
сабзавот маҳсулотлари, 28,5 фоиз сут маҳсулотига, 25,2 фои нон маҳсулотига 
белгиланган давр оралиғида ишлаб чиқариш хажми ошади. Бироқ, гўшт 
178
Ўзбекистон Республикаси давлат статистика қўмитасининг тегишли йиллардаги таҳлилий ахборотнома 
маълумотлари. 
46,6 
47,7 
48,7 
49,8 
50,9 
52 
53,1 
176,2 
180,7 
185,2 
189,6 
194,1 
198,6 
203,1 
73,3 
71,9 
70,5 
69,1 
67,7 
66,4 
65 
0
50
100
150
200
250
2019
2020
2021
2022
2023
2024
2025
Гўшт ва гўшт маҳсулотлари 
Сут ва сут маҳсулотлари 
Нон ва нон маҳсулотлари 

---

201 
маҳсулоти ишлаб чиқариш ҳажмини ўсишига асосан истеъмолчилар сони, 
аҳоли даромадлари таъсир кўрсатса, солиқ ставкаларини камайиши эса гўшт 
маҳсулотини хажмини ўсишига таъсир этади. Нон маҳсулотлари камайишига 
бошқа турдаги озиқ-овқат маҳсулотлари истеъмолининг ошиши таъсир 
кўрсатган. 
Юқорида амалга оширилган тадқиқотларга мувофиқ, тўрт турдаги 
ишлаб чиқарилган озиқ-овқат маҳсулотларини ҳажмини ўзгаришини акс 
эттирувчи уч хил вариантдаги сценарийлар ишлаб чиқдик. Тадқиқот 
натижаларига кўра, халқаро ташкилотлар прогноз кўрсаткичларига ҳамда 
ички ишлаб чиқариш хажмининг ўсиш омили ва манбаларидаги ўзгариш 
тенденцияларига асосланиб, ишлаб чиқариш истиқболларини ўз ичига олган 
уч хил сценарийга мос прогноз кўрсаткичлари ишлаб чиқилди («4.5-жадвалга 
қаранг»).