Umar Xayyom 1 library ziyonet uz/ Ruboiyot Umar Xayyom u mar X ayyom (1048—1131)

Ruboiy ot
Umar Xayyom 
2 
library.ziyonet.uz/ 
chiqarilgan, degan ma’lumotlar bor. Hatto Londonda saqlanayotgan Umar Xayyom 
ruboiyoti qoʻlyozmasi ham soxta ekanligi aniqlangan. 
Umar Xayyom ruboiylari kirib bormagan oʻzbek xonadoni boʻlmasa kerak. Uning 
falsafiy mazmuni teran va badiiy jihatdan pishiq ruboiylari atoqli mutarjim Sh. 
Shomuhamedov tarjimasida bir necha marta nashr etilgan. Keyinchalik J. Kamol shoir 
ruboiylaridan bir qanchasini oʻz aruziy vazni bilan oʻzbek tiliga oʻgirdi. 
Avval tafakkurda tugʻilib, keyin qalb qoʻriga yoʻgʻrilgan Umar Xayyom ruboiylari, bir 
soʻz bilan aytganda, Olam va Odam haqida. Shoir dunyo evrilishlariga donishmandona 
bosiqlik, taassuf aralash loqaydlik bilan qaraydi: dunyoni oʻzgartirishki qoʻlingdan 
kelmas ekan, uni deb qaygʻurish behuda. Uning uchun tugʻilish va oʻlim, yaxshilik va 
yomonlik, halol va harom — bir xil: hammasi oʻz tabiiy qonuniyatiga asoslanadi. 
Dunyoviy falsafa vakili sifatida Xayyom dunyoni aql elagida elaydi — Olam va Odam 
muammosini umumfalsafa mezoni bilan oʻlchaydi. Shu ma’noda, Xayyom ijodida biz 
odamdan ham, olamdan ham ustun turadigan — dunyoni qamrab oladigan shafqatsiz 
falsafaga duch kelamiz. Lekin farang faylasufi Laroshfuko: «Falsafa oʻtmish va kelajak 
kulfatlari ustidan tantana qiladi, lekin bugunning qaygʻusi falsafa ustidan tantana qiladi», 
— degani kabi Umar Xayyom ruboiylari ham buyuk mutafakkirning falsafiy mezonlariga 
boʻysunmagan, ularni yorib chiqqan zalvorli fikrlar poʻrtanasi, beorom qalbiga sigʻmagan 
otashin tuygʻular silsilasidir. 
Agar shunday boʻlmaganda, Xayyomning isyonkor she’riyati ham dunyoga kelmas edi. 
Buyuk olim, astronom Umar Xayyom 1122 yili Nishopurda vafot etadi. 
R
UBOIYLAR 
(S
HOISLOM 
S
HOMUHAMEDOV 
T
ARJIMALARI
) 
Afsus, umr behuda boʻlmishdir barbod, 
Boʻlmadim haromdan bir nafas ozod, 
Buyurganin qilmay yuzim qarodir. 
Amringdan tashqari ishlaringdan dod! 
* * * 
Dunyoning tilagi, samari ham biz, 
Aql koʻzin qorasi - javhari ham biz. 
Toʻgarak jahonni uzuk deb bilsak, 
Shaksiz uning koʻzi - gavhari ham biz. 
Sen-mendan oldin ham tun-kun bor edi, 

---