Ulıwma orta bilim beriw mektepleriniń 7-klası ushın sabaqlıq

92
Tapsırma 1.3. 
Tómendegi berilgen gáplerden dánekerdiń qaysı túri 
berilgenligin anıqlań. 
1. Eger de usınnan kún jılımasa, qıraw túsiwin dawam ete berse, bıyıl eriklerde 
miywe bolmaydı (Á.A.). 2. Onıń bul ádetleri hámmeden kóbirek maǵan jaǵatuǵın 
edi, sebebi ǵarrılar jıynalıwdan oshaq átirapında ángime dúkánı qurıladı (T. Q.). 
3. Bala kóleńkede tur edi, sonlıqtan jol boyınan anıq kórindi (T.M.). 4. Ana kiyiktiń 
bawırı az ǵana jılıǵanday boldı, óytkeni tuwısqanları, balaları oǵan pana bolıp tur 
edi (Á. A.). 5. Onıń berilip sóylegen sózleri hámmeniń júregine jaǵıp, kewline unap 
tur, sonıń ushın bul sózler jıynalısqa qatnasıwshılardı qattı qızıqtıradı (Sh. R.). 
6. Eger de ǵarrı usı búgingi tańnan aman shıǵa qoysa, ómirinshe bul aqshamdı 
yadlap júrejaq, bul kúndi esinen shıǵarajaq emes (Sh. S.). 7. Biziń jańa qońsımız da 
soǵan megzes, nege deseńiz bizler jerdi jańadan ashtıq (Ó.X.). 8. Bul biz ushın úlken 
quwanısh, sol sebepli ómirimde seni keń peyillik penen sıylayman (M. Sh.). 9. Biraq 
Báhár bul waqıyanı basqasha túsiniwi múmkin, nege degende Polat Tórexanovtı 
jaqtırmaydı (Sh. R.). 10. Olar ushın búgingi tań búlgen tań boldı, óytkeni ana kiyik 
janarınan jas parlap, tuyaqlarınan dimar qashıp qattı boldırdı (Á.A.).
Tapsırma 1.4. 
Tómendegi tekstten dánekerlerdi tawıp, olardı 
morfologiyalıq tallaw isleń.
On jasar bala edim. Stambuldıń Sulaymaniya awılında eki qabatlı eski jaydıń 
bir bólmesinde kireyde turamız. Úyde bir tarǵıl pıshıǵımız boldı. Sol kúnleri ol 
balalap júrdi, lekin tuwǵanı tuwǵandayın óle berdi. Tek quday jarılqap, birewi aman 
qaldı.
Tarǵılımız qanshelli ash bola bersin, ol sonshelli ózin tártipli tutıp, awqat 
beriwin kútedi. Ol hesh úydegi ashıq-jabıq turǵan nárselerge suqlanıp qaramaydı, 
biraq ózi – atayı urı. Bir jaqlardan gósh, yaki taǵı bir nárselerdi tawıp alıp keledi.
Bir kúni kenapattay góshti basqıshtan zorǵa kóterip súyrep shıqtı da, 
miyawlap, balasın shaqırdı. Ol kelgennen keyin góshti óziniń awqat jeytuǵın 
tabaǵına saldı. Perzent-pıshıq ashkózlik penen góshti ǵabır-ǵubır jey basladı, al 
Tarǵıl keyinirekke barıp, sozılıp, waqtı-waqtı tamsanıp qoyar edi...
Ol zamanları bizler jerge kórpeshe tóser edik hám páskeltek taqta átirapında 
jaylasıp alıp awqatlanatuǵın edik. Kúnlerden bir kúni sóytip otırsaq, Tarǵıl pıshıǵımız 
apam menen meniń ortamızǵa kelip, jatıp aldı. Birazdan keyin qasına balası keldi. 
Lekin, ol anası qusap tınısh jatpay, dasturqanǵa moynın sozıp, ondaǵı taǵamlardı 
iyiskeley basladı. Bul azlıq etkendey, aldınǵı ayaqların ústine sozıp jiberdi. Balasınıń 
biyruqsat bir nárse almaqshı bolǵanın sezdi de, Tarǵıl ornınan ushıp turdı. Tap bir 
aytqandı tıńlamaytuǵınnıń támbisin bergen qusap, bir ayaǵı menen basına berip 
saldı. Keyin taǵı urıp-urıp taqtanıń astına kirgizip jiberdi. Támbi tásiri túsinikli 
boldı ma dedim, sebebi sol waqıyadan keyin Pishentaydıń qaytıp dasturqanǵa qaray 
tumsıq sozǵanın kórmedik.
(Áziz Nesin) 
!
!
!
!
!
!

---