Ulıwma orta bilim beriw mektepleriniń 7-klası ushın sabaqlıq

almastırıp qollanıwǵa boladı?
3. Úshinshi abzacta qızıl menen berilgen sózler arasına ne sebep útir 
qoyılǵanın aytıń. 
1) 
Eki palwan alısa ketedi. Túrkmen palwanınıń Ernazardı ornınan qozǵay 
almay turǵanın qarap turǵan baylar bayqaǵan edi. Ernazar onıń bir qolın bekkem 
uslap alıp jazdırmaydı. Ekinshi qolın palwan súyekke ótkerip jiberip, qayımın tawıp 
ayaqqa toǵanaq saladı. Túrkmen palwanı kesken gellektey bolıp jerge qulaǵanda, 
jerdiń shańı burq ete qaldı.
2)
Jıynalǵan alaman abıraydı qoldan bermegeni ushın Ernazardı baslarına 
kóteredi. Jasawıl bası onıń qolınan uslap qurdı bir aylandıradı. Ernazarǵa xan 
teńge túyilgen oramallar qarday jawıladı. Solay etip, Ernazar toyda abıraylı bolıp, 
arbasın aydap qaytadı. Oǵan shekem bay onı qara jumısqa jegip qoyǵan, al endi onı 
bunday jumıslarǵa jumsamaydı.
3)
Ol Ernazar «shoyınshı» degen laqaptı jası qırqlarǵa shamalasqanda 
alǵan. Quyılǵan shoyınday turıp alıp, ornınan palwanlar qozǵalta almaǵanı ushın 
xalıq onı usılay atap ketken. Ol bir jasar baspaq, tanalardı qoltıqlap, tırp etkizbey 
payapıl kópirlerden alıp óte beredi eken.
(O.Sulaymanov)
1. «Ayaqqa toǵanaq saldı» sózler dizbeginiń mánisin aytıń.
2. Ekinshi abzactaǵı tirkewishlerdiń qaysı sepliktegi sózlerdi basqarıp 
kelip, qanday máni ańlatıp turǵanlıǵın aytıń.
3. Ekinshi abzactaǵı «qara» sóziniń mánisin tabıń.
4. Ernazarǵa ne ushın «Shoyınshı» laqabı beriledi? 

---

61
BILIMIMIZDI TEKSEREMIZ. BAQLAW JUMÍSÍ USHÍN TAPSÍRMALAR 
1-tapsırma
Quyashtıń dúzilislik sxeması 70 % vodorod hám 30 % geliyden ibarat. Geliy, 
tiykarınan, Quyashtıń orayında – yadrosında toplanǵan. Yadroda termoyadro 
reakciyası júz beredi. Energiya yadrodan Quyash sırtına uzatıladı. Quyash sırtın 
orap turıwshı atmosfera úsh qatlamnan ibarat: fotosfera, xromosfera hám quyash tajı. 
Fotosfera qaynap turǵan gúrishli bókpendi esletedi. Quyashtıń sırtında qaynawshı dán 
sıyaqlı elementlerdiń uzınlıǵı mıńlap kilometrge jetedi. Quyashta qara daqlar, jalınlar 
hám protuberanslar gá payda boladı, gá joǵalıp turadı. Protuberanslar – Quyashtıń 
sırtınan atılıp shıqqan shoq tárizli gaz. Olardıń bálentligi ayırım jaǵdaylarda mıńlap 
kilometrge sozıladı. Bulardıń bárin astronomlar Quyashtı baqlawǵa mólsherlengen, 
kózdi qorǵawshı qurılmaǵa iye arnawlı teleskoplar járdeminde kórgen.