Ulıwma orta bilim beriw mektepleriniń 7-klası ushın sabaqlıq

2-SABAQ
!
!
!
!
Feyildiń funkcional formaları
Feyildiń túbirine qosılıp, onı gápte bayanlawısh wazıypasında 
qollanılıwın támiyinlewshi formaları 
feyildiń funkcionallıq formaları 
esaplanadı. 
Feyildiń funkcionallıq formalarına tómendegiler kiredi:
1. Feyildiń máhál kategoriyası;
2. Feyildiń meyil kategoriyası;
3. Feyildiń bet-san kategoriyası.
Mısalı:
 keldim, 
kel (feyil tiykarı) + di (ótken máhál qosımtası) + m 
(I bet, birlik san qosımtası)
Barǵaymız,
bar (feyil tiykarı) + ǵay (tilek meyil qosımtası) + mız (I 
bet kóplik san)

---

25
sezdirmey, júdá saqlıq penen uslaǵan. Onıń uyqısı qattı bolıp, 1-1,5 sutkaǵa shekem 
dawam etken. Sonday-aq, jolbarıs reńi qızıl, qızıl túsli hám júnleri qalıń bolǵan, 
basqa jolbarıslardan ayırmashılıǵı onıń jolaqları qara emes, qońır bolǵan, 12 jılda 
bir ret qursaq kóteriwi hám balalarınıń sanı úshewden aspaytuǵınlıǵı haqqında 
jazılǵan.
Aqırǵı waqıtta Turan jolbarısın adamlar Dáwqara (házirgi Taxtakópir)
aymaqlarında kórgenligin aytısadı. Turan jolbarısın taxtakópirshiler «Asha 
jolbarısı» dep ataydı. Sebebi olardıń kókirek ashası keń bolǵan. 
(Á.Qoylıbaev)
Úlgi: 1. Mártlik, ádillik – Turan jolbarısınıń tımsalı. 
2. Zıyarat etiw – ...
3. Sherim-sherim – ...
4. Ernazar alakózdiń qábiriniń tusı – ...
5. Birinshi hújimge ótiw – ...
6. 1-1,5 sutka – ...
7. Qara qońır jolaq – ...
8. 12 jıl – ...
9. 4-5 metr – ...
10. «Asha jolbarıs» – ...
Tapsırma 2.3. 
Tómendegi berilgen úzindidegi feyillerdiń neshinshi 
bette, qaysı sanda kelgenligin anıqlań. Sóylew waqtına qatnasına qaray 
bul feyiller qaysı máhál túrine kiretuǵınlıǵın aytıp beriń. 
– Ata-analarıń bar ma?
Bul kisi ákemdi tanımaspeken degen oy Jumabaydıń basına sap ete qaldı.
– Anam qaytıs boldı.
– Qayaqtıń adamları?
– Nókistiń.
– Atı kim?
– Tóreniyaz.
– Ne talap islegen?
– Bilmeymen. Kishkene edim. Shopırı bar edi.
– Nókistiń qay jerlerinde jasaǵan?
Ol tergewshidey edi. Mına turısında ákemdi bilmese de, izlep tawıp 
bergendey túri bar degen pikirde Jumabay da bilgenin aytıp atır. 
– Góne qala táreplerde.

---

26
– He–e–e. 
Qálender yadına bir nárse túskendey ayna tárepke qarap kózlerin sıǵıraytıp 
otırdı. Biraq úndemedi. Balasına sumkanı bosatıp beriwdi, bazardan anaw-mınaw 
alıp qaytatuǵının aytıp qıstastırdı.
Ol bir hápteden soń jáne keldi. Janında bulardıń muǵallimi de bar.
– Balamnan xabar alıp, jay-jaǵdayın kórip keteyin dep keldim. Házir awıldıń 
jumısı basa-bas, egistiń waqtı. Direktorıńızdıń ana kúngi gápi júdá battı. Ákeli-
balalı bir sóylesip alayıq, saǵan ruqsat, – dedi muǵallimge.
(P.Xojamuratova)