atash mavjud. Ola xurjunga o„xshatilish sababi ro„zg‟orda hamisha biror kamchilik
bo„lib kelgan. Hech qachon bus-butun oila bo„lmaydi. Doim biror nima kam
bo„laveradi. “Ola”so„zi kamchilik, teshik degan ma‟nolarga yaqinlashtirilgan. Adl
qad, alp qomat, dol iboralari ramziy ma‟noda qo„llangan. Adl, alp so„zlari tik dadil
69
turish, sog‟lomlik belgisi. Dol esa arab alifbosidagi boshi va tanasi egilgan
holatdagi harf. Personaj o„zini dolga o„xshatishi bu uning turmush sharoiti
og‟irligi, uning kam-ko„stlarini to„lg‟izish uchun qaddi dol singari egilib ketgani,
turmush tashvishlari uni shu holga solganini aytmoqchi.
“-Buni shunday izohlash mumkin: tasavvur qilki, musicha bu-men, uni qiynab
patlarini yulayotgan, uchishdan va hatto hayotdan mahrum etayotgan odamlar bu-
Xudoning taqdiri. Chunki, bilamizki, hamma narsa Yaratgandan”. Ma‟lumki,
tabiatan kichkina, uning harakatlarida qandaydir ma‟yuslik sezilib turadi. Go„yo
boshqa qushlar unga jabr yetkazganday. Bu parchada Amir o„zini patlari yulingan
musichaga o„xshatadi. Uning nazarida bu patlar atrofidagi odamlarning unga
nisbatan ko„rsatayotgan zug‟umlari. Hayot shunchalik shafqatsizki, hech kim
uning dardini tushunmadi. Balki, undan battarroq ahvolga tushib qolishiga
sababchi bo„ldilar. Bu ham bo„lsa taqdirning unga ko„rsatgan shafqatsiz in‟omi.
“Kechga tomon ular o„yin-kulgi va qiy-chuvlar ostida qishloqqa qaytishdi.
Traktor aravasining ichi qizg‟aldoq bilan to„lgan, uzoqdan qaralganda
bolalarninggina emas, balki o„tirib olgan kattalarning ham boshlari go„yo
dengizdagi kemalardek ko„rinardi. Qizg‟aldoq dengizidan shodon qiyqiriqlar,
kulgilar baland adirliklar bo„ylab olis-olislarga taralardi. Faqat yusufninggina
ko„zlari yana qad rostlagan Ulug‟toqqa qadalgandi. Yusufning nazarida
uzoqlashgan sayin tog‟ yaqinlashib kelardi. Go„yo Ulug‟tog‟ ularni ta‟qib
etayotgandek edi…” Yusufning bolalik paytida qarindosh-urug‟, yaqin qo„shnilar
yig‟ilishib, qizg‟aldoq sayliga borish odat edi. Yozuvchi bu o„rinda o„xshatishdan
juda mahorat bilan foydalangan. “O„tirib olgan kattalarning boshlari go„yo
dengizdagi kemalardek ko„rinardi” gapida qizg‟aldoqlar xuddi dengizdek keng
maydonni egallagani, mayin shabadada tebranishlari dengizning to„lqinlanishiga
o„xshatilgan. Odamlar qizg‟aldoqlar orasida o„tirganda ularning faqat bosh qismi
ko„ringan. Aynan kemaga o„xshatilishi ajoyib topilma. Dengizda kema qorayib
ko„rinadi.
“Amir esa xotinidan uch qadamcha narida hamon o„sha alfozda o„tirar va
mayin ohangda qiroat qilar, faqat bir bahya oldin ko„zlariga to„lib turgan yosh endi
70
yuzlaridan shashqator oqib tushar edi. Erining bu holi Gulshodaga ta‟sir qilmay
qolmadi. U xuddi shu ta‟sirga berilib, g‟azabini yutib yuborishdan saqlanish uchun
ham ko„zlarini yumib oldi. Shunda bir-biriga urilgan kipriklar orasidan ikki tomchi
yosh gunohkorning jodida kesilgan boshidek dumalab ketdi“.
Ulug„bek Hamdam asarlari tili o„ziga xos. Unda nasr bilan lirizmning
uyg„unligini kuzatish mumkin. Obrazlar asliyatini yoritishda murojaat
shakllaridan, ritorik so„roq va so„roq gaplardan unumli foydalanadiki, bu bevosita
kitobxonga ham qaratilgan fikrlardek taassurot uyg„otadi.
Yozuvchi asarlarida majoz, majoziylik keng o„rin egallaydi. Shevaga xos
so„zlar, varvarizmlar nafaqat xarakter dunyoqarashi, balki muhitning ayricha
jihatini tavsiflashda ham qo„l kelgan.