Улуғмуродов н. Х

1 – расм 
 
Пропорционал бошқариш 
системалари
t
4 
t
3 
t
2 
t
1 
2 – расм 
 
 

---

118 
x(t)
rostlanayotgan kattalikning berilgan qiymati. 
u(t)
rostlanayotgan kattalik. 
2.Proporsional boshqarish sistemalari. 
Bunday sistemalarda boshqarilayotgan kattalikning berilgan qiymati oldindan belgilangan dastur 
bo‟yicha o‟zgaradi (2-rasm). 
3.Taqlidiy sitema (kuzatuvchi sistema). 
Bu sistemalarda boshqarilayotgan kattalikning berilgan qiymati juda keng chegarada ixtiyoriy 
qonun bo‟yicha o‟zgarishi mumkin. Odatda bu qonun qandaydir tashqi ta‟sir orqali beriladi, bu tashqi 
ta‟sirga biz ta‟sir ko‟rsata olmaymiz,lekin bu tashqi ta‟sirni inobatga olishimiz shart. Misol tariqasida 
radiolokator antennasini keltirish mumkin. Radiolokatorning antennasi samolyotning 
xarakatigamuvofiq aylanishi kerak. Boshqacha qilib aytganda samolyot xarakatini kuzatib turishi kerak 
(samolyot xarakatiga taqlid qilib xarakatlanishi kerak). 
 
 
2.Sistemaning ichki dinamik xususiyatiga asoslangan tasnifi.
Bu belgiga muvofiq sistemalar quyidagi turlarga bo‟linadi: 
1.
Chiziqli hamda nochiziqli. 
2.
Stasionar hamda nostasionar. 
3.
Uzluksiz hamda uzlukli. 
4.
Taqsimlangan parametrli hamda to‟plangan parametrli sistemalar. 
Superpozisiya prinsipini qo‟llash mumkin bo‟lgan sistemalar chiziqli 
sistemalar deyiladi. 
Chiziqli sistemalarda chiqishdagi kattalikning o‟zgarishi kirishdagi kattalikning o‟zgarishiga 
proporsional holatda o‟zgaradi yoki chiziqli sistemalarda kirish ta‟sirining summasidan hosil bo‟lgan 
reaksiya, har bir ta‟siridan hosil bo‟lgan reaksiyalar summasiga teng bo‟ladi. (3-rasm). 
Superpozisiya prinsipini qo‟llash mumkin bo‟lmagan sistemalar nochiziqli sistemalar deyiladi. 
Boshqarish sistemalarida nochiziqlik boshqarish ob‟ektining nochiziqlik xususiyati asosida 
yoki sistemaga maxsus kiritilgan nochiziqli korrektlovchi qurilmalar orqali hosil qilish mumkin. 
YUqorida uchinchi paragrafda keltirilgan sistemalarga bir muncha ideallik nuqtai nazaridan 
qarasak, unda birinchi misolimiz o‟zgarmas tok generatorining kuchlanishini ABS sini chiziqli 
sistemalar qatoriga kiritish mumkin. 
Ikkinchi misolimiz, ya‟ni pech temperaturasi ABS si tipik nochiziqli sistemaga misol bo‟la 
y
3 
y
2 
y
1 
х
3 
х
2 
х
1 
y
х
х
3 
х
2 
х
1 
АБС
АБС