Улуғмуродов н. Х

8-rasm. 
Kombinasiyali rostlash sistemasi : 
a – prinsipial sxemasi ; b – funksional sxemasi. 
6.Teskari bog’lanish tushunchasi. 
O‟zgarish bo‟yicha rostlash avtomatik sistemasining funksional sxemasiga muvofiq (10-rasm), 
ob‟ektdan chiquvchi signal X
ch
(t) o‟lchov elementidan taqqoslash elementiga o‟tadi va unda 
rostlanuvchi parametrning berilgan qiymati X
b 
ga nisbatan o‟zgarishi ± ΔX(t) 
= X
b
─X
ch
(t) 
aniqlandi. Bu signal ijrochi elementdan o‟tib rostlovchi signal X
R
(t) 
ga aylanadi va rostlovchi 
organ orqali ob‟ektga teskari ta‟sir ko‟rsatadi. Bunday bog‟lanish zanjirini bosh teskari bog‟lanish
zanjiri deb ataladi. 
Rostlanuvchi parametrning datchik o‟lchagan va teskari bog‟lanish
zanjiri orqali taqqoslash elementiga uzatiladigan qiymati X
ch
(t) 
ikki xil ishora ─ 
musbat yoki 
manfiy ishoralarga ega bo‟lishi mumkin :
ΔX(t) 
= X
b 
± X
„
ch
(t) 
(18) 
Avtomatik rostlash sistemasini tuzishda manfiy teskari bog‟lanish
zanjiridan foydalaniladi.Bunda signal X
„
ch
(t) 
manfiy ishoraga ega bo‟lgani uchun bunday bog‟lanish 
manfiy teskari bog‟lanish deb ataladi. Manfiy teskari bog‟lanishli sistemalarda rostlanuvchi 
parametrning
o‟zgarishi quyidagicha ifodalanadi :
± ΔX(t) 
= X
b
─X
„
ch
(t) 
Agar teskari bog‟lanish zanjiridan olinadigan signal X
„
ch
(t) musbat
ishorali bo‟lsa, sistema musbat teskari bog‟lanishli bo‟ladi. Musbat teskari bog‟lanishli sistemalarda 
rostlanuvchi parametrning o‟zgarishi musbat bo‟ladi va quyidagicha ifodalanadi :

---

111 
ΔX(t) 
= X
b 
+ X
„
ch
(t)
Bunday bog‟lanishlar texnologik parametrlarning rostlash sxemalarini tuzish uchun 
qo‟llanmaydi, chunki ular sistemaga qo‟shimcha qo‟zg‟alish kiritadi, sistema barqaror rejimga o‟ta 
olmaydi, stabillanmaydi. Amalda musbat teskari bog‟lanishli sistemalar signal kuchaytirgich 
funksiyasini bajaradi.