Улуғмуродов н. Х

5 – rasm. Bilvosita statik regulyatorning 
prinsipial sxemasi. 
Bu sxema bilvosita statik sxemasidan 
ijrochi mexanizmdagi porshenni yuqoriga 
surish uchun tashqi energiya manbaidan 
(bosimli suyuqlik kuchidan) emas, balki prujina 
4 ning itarish kuchidan foydalanganligi bilan 
farq qiladi. Shuning natijasida neytral (astatik) 
regulyator o‟rnida turg‟unligi yuqori bo‟lgan 
statik regulyator vujudga keladi. Prujina ijrochi 
mexanizm bilan manfiy teskari bog‟lanishli 
yopiq zanjirni vujudga keltiradi. bu zanjir qattiq 
teskari bog‟lanish zanjiri vujudga zanjiri deb 
ataladi.
4 – rasm, b da ko‟rsatilgan. Regulyator 
quyidagicha ishlaydi.
Agar suyuqlik sarfi ko‟paysa (
Q
2
>Q
1
) cuyuqlik sathi balandligi 
N(t)
berilgan qiymatga nisbatan 
kamayadi. Qalqovich 1 taqsimlovchi porshen 2 ni neytral holatidan pastga suradi. Shunda taqsimlovchi 
porshen va porshen 3 ustidagi suyuqlik ochilgan kanal 6 orqali prujina 4 ning itarish kuchi ta‟sirida 
tashqariga chiqib keta boshlaydi. Porshen 3 ning yuqoriga surilishi ijrochi organ (klapan) tiqini 5 ni 
yuqoriga surib ob‟ektga suyuqlik kelishini ko‟paytiradi, ya‟ni muvozanat holat o‟rnatadi. Bu yangi 
holatda suyuqlik balandligi o‟zining berilgan qiymatiga teng bo‟la olmaydi. Rostlanuvchi 
parametrning og‟ishi to‟la yo‟q bo‟lmaydi. Bu xato rostlovchi organning surilishi 
∆X
r
oshgan sayin 
ko‟paya boradi. Buni statik regulyatorning xarakteristikasiga muvofiq tushinish mumkin.
(4 – rasm, v) xarakteristikaga muvofiq ob‟ekt nagruzkasi osha borib, rostlovchi organning surilishi 
∆X
r
maksimum bo‟lganda rostlash xatosi ham maksimum qiymat
 σ
max 
ga ega bo‟ladi. 
X
r
=0
bo‟lgand, ya‟ni 
H(t)=H
0
bo‟lganda rostlash xatosi nolga teng 
(σ=0)
bo‟ladi.
Rostlash xatosi kelib chiqishiga sabab prjinaning itarish kuchi – porshenning surilish oralig‟iga bog‟liq 
(
∆F=c∆l
) bo‟lishidir. prujina yoyilishi bilan uning yuqoriga itarish kuchi kamayadi.
Bevosita statik P – regulyator (6 – rasm) ham rostlash xatosiga ega. 

---

159 
t
Т
И 
К
П 
К
И 
х
p 
∆х = A[1] 
t
∆х
к 
a)
б)
7 – расм
o