«Улы7ма техникалы3 п1нлер» кафедрасы о3ыты7шыларыны4 2011-2012- о3ы7 жылыны4 ы-ярым жыллы2ында 5тету2ын саба3лар кестеси

3. Hawa quramında bolǵan zıyanlı bólekshelerdiń adam

organizmine tásiri.

İslep shıǵarıwda hár qıylı túrdegi jumıslardıń orınlanıwı hawa ortalıǵına zıyanlı bólekshelerdi bólip shıǵarıw menen bolıp ótedi.

Zıyanlı bóleksheler – dep sonday bólekshelerǵe aytıladı, olardıń birewi qáwipsizlik talap normaların buzǵanday bolsa, islep shıǵarıwda jaraqatlanıw, kásiplik keselligine yamasa salamatlıǵında belgili ózgerislerge alıp keliwi múmkin.

Dem alıwǵa eń qolaylı atmosfera hawasınıń quramında (kólemi boyınsha): azot 78,08 %, kislorod - 20,15 %, intergazleri - 0,93 %, karbonat angidrid gazi - 0,09 % hám basqa gazler – 0,01 % boladı.

Adam organizmine zıyanlı bólekshelerdiń ótiwi dem alıw jolların, teri hám awqatlıq bóleksheleri arqalı bolıp ótedi.

Zıyanlı bólekshelerdiń eń kóp tarqalǵan túrlerine qaray olar altı toparǵa bólinedi:

Ulıwma zıyanlı bóleksheler – pútin organizmde záhárleniwdi keltirip shıǵaradı, bul uglerod oksidi, qorǵasın, sınap, mıshyak, benzol hám basqalar.

Qozǵaltıwshı bóleksheler – adam organizminiń júqa perdelerin hám dem alıw jollarınnıń qozǵalıwın keltirip shıǵaradı. Buǵan xlor, amyak, atseton puwları, azot oksidleri, azon hám bir qansha basqa bóleksheler.

Sensibillashtiruvchi bóleksheler – bular allergen tárizli tásir qıladı. Yaǵnıy, adamda allergiyanıń kelip shıǵıwına alıp keledi. Bunday qásiyetke formaldegid, hár qıylı nitrobrikpeler, nikotinamid, giksoxloran hám basqalar.

Kontserogen bóleksheler – adam organizmine tásir qılıwı qáwipli isiktiń payda bolıwına hám rawajlanıwına alıp keledi. Kontserogen bolıp xrom oksidi, benzoperen–3.4 berelliy hám olardıń birikpeleri, asbest hám basqalar esaplanadı.

Mutagen bóleksheler – adam organizmine tásir qılıwı násillik maǵlumatlardı ózgeriwine alıp keledi. Bul radioaktiv bóleksheler marganets, qorǵasın hám basqalar.

Adamnıń reproduktiv fuktsiyasına tásir etiwshi bóleksheler arasında birinshi orında tómendegilerdi aytıwǵa boladı: sınap, qorǵasın, stirol, marganets, bir qancha radioaktiv bóleksheler.

Qáwipliktiń normativ ruxsat etilgen ólshemlerine qarap ornatıladı.

Hawa ortalıǵın tazartıw - ondaǵı zıyanlı bóleksheleri quramınıń muǵdarın qáwipsiz dárejegeshe tómenletiw (aynıqsa usı bólshek ushın MRK kórsetkishi aspaytıǵın), sonday-aq, islep shıǵarıw xanalarında mikroıqlım parametrlerin saqlap turıw menen erisiledi.

İslep shıǵarıwda kóbinshe jumıs orınlaw shegarasındaǵı hawanıń quramındaǵı zyaınlı bólekshelerdi kemeytiriw maqsetinde mexanikalıq sistemalarınan ibarat bolǵan ventilyatsiyalardan paydalanıladı. Xanadaǵı hawanıń quramındaǵı zyaınlı bólekshelerdiń muǵdarı normaǵa shekem kemeytiriw maqsetinde kirigiilip atırǵan hawanıń kerekli muǵdarın, tómendegi teńleme boyınsha anıqlawǵa boladı:

G = L _oq· q_oq = L_chiq · q_chiq

Bul jerde: L _oq - talap etilgen aǵımlı hawanın` muǵdarı, m ³/s ;

L_chiq – shıǵarıp taslawǵa talap etilgen hawanın` muǵdarı, m ³/s ;

q_oq - aǵımlı hawanıń quramındaǵı zıyanlı bólekshelerdiń

kontsentratsiyası, mg/m³ ;

q_chiq – shıǵarılıp atırǵan hawanıń quramındaǵı zıyanlı

bo`lekshelerdin` kontsentratsiyasi, mg/m³;

G - xana ishinde ishki kólem menen V (m³) ajıralıp shıǵıp

atırǵan zıyanlı puwlar yamasa gazler, mg/s.

Yag`nıy, L _oq ≈ L_chiq esapqa alınǵanda, aǵımlı hám shıǵarıp taslanıp atırǵan hawanıń muǵdarı L (m ³/s) da belgilense, ol halda joqarıdaǵı teńleme tómendegishe jazıladı.

G = L · q_oq = L q_chiq
Bul jerde: .

Eger sırttaǵı hawanıń quramında zıyanlı bóleksheler bolsa, (yaǵnıy, eger q_{oq =} 0) onnan sońǵı anıqlama ápiwayılasadı:

.

Eń qolay ventilatsiya sistemasın jaratıw ushın zıyanlı bóleksheniń q_oq ≤ 0,3 MRK shártine boysınıwı shárt. Jumıs orınlaw shegarasındaǵı hawanıń quramında bolǵan zıyanlı bólekshelerden adamnıń dem alıw organların qorǵaw ushın jeke qorǵaniw quralları qollanıladı.