«Улы7ма техникалы3 п1нлер» кафедрасы о3ыты7шыларыны4 2011-2012- о3ы7 жылыны4 ы-ярым жыллы2ында 5тету2ын саба3лар кестеси

2. Adam organizmine metrologiyalıq sháriyatlardın` tásiri

Jumıs orınlaw shegarasındaǵi hawa mikroıqlımının` tiykarǵı normalastırılǵan kórsetkishilerine tómendegiler kiredi: temperatura (t,<sup>o</sup>c), salıstırma ıǵallıq (, %) hám hawanın` háreketleniw tezligi (V, ^m/_s).

Salıstırma ıǵallıq () tómendegi formula menen anıqlanadı:

.

Buj jerde: D - hawadaǵi háqıyqıy suw puwlarının` háqıyqıy muǵdarı (g/m³),

D_o- usı momenttegi temperaturada hawadaǵı suw puwlarının` maksimal bolıwı, g/m³.

Bizge belgili, ıssılıqtıń bólistiriliwi printsipial jaqtan úsh hár qıylı eń ápiwayı usıllarǵa ayırıladı: ıssılıq ótkiziwshiligi, konventsiya hám ıssılıq nurlanıwı.

Issılıq ótkiziwsheńligi – bul ıssılıqtıń bir-biri menen tuwrıdan tuwrı baylanısqan mikroelementlerdiń tártipsiz háreketi. Atom, molekula, elektronlardın` háreketleniwi nátiyjesinde ıssılıqtıń ótkeriwin kórsetedi.

Konventsiya – dep gaz hám suwıq mikroskopik kólemlerdiń qozǵalısı hám háreketleniwi nátiyjesinde ıssılıqtıń ótiwine aytıladı.

Issılıqtıń nurlanıwı – bul hár qıylı tolqın uzınlıgındaǵı elektromagnit terbelislerdiń tarqalıw processi, atomlardıń ıssılıq háreketi yamasa nurlatıwshı dene molekulasınıń háreketi menen belgilenedi.

İslep shıǵarıw xanalarına hár qıylı dereklerden kirip keletuǵın ıssılıq, ondaǵı hawanıń temperaturasına tásir kórsetedi. Konvektsiya jolı menen orap turǵan hawaǵa uzatılıp atırǵan ıssılıq muǵdarı (Q_k, B_t), úzliksiz ıssılıq ótkeriw processi ushın tómendegi formula járdeminde anıqlanadı:

Bul jerde:  – konvektsiya koeffitsenti, Bt/m² grad;

S - ıssılıqtı uzatıw maydanı, m²;

t - derek temperaturası, ^oS;

t_x - qorshap turǵan ortalqtıń temperaturası, ^oS.

İslep shıǵarıw jaǵdayında ıssılıq nurlanıwının` derekleri bolıp eritilgen yamasa qızdırılǵan metall, ashıq ot, qurılmanıń qızǵan betleri xızmet qıladı. Adam miynet islew processinde hámme waqıt sırtqı ortalıq penen óz-ara ıssılıq tásirinde boladı. Sırtqı ortalıqqa adam organizminen ıssılıqtı uzatıw tómendegilerdiń nátiyjesinde boladı.

Kiyim arqalı ıssılıqtı uzatıw (Q _ky); dene konvektsiyası (Q_k); sırtqı betlerdiń nurlanıwı (Q_nur); teri betindegi ıǵallıqtıń puwlanıwı (Q<sub>bug`</sub>); shıǵarılıp atırǵan dem hawasının` qızıwı (Q_naf); yaǵnıy,

Q_um = Q_ky = Q_k = Q _nur = Q _bug` = Q_kaf

Bul teńleme ıssılıq balansı teńlemesi atı menen júrgiziledi.

Hawanıń tómen temperaturası tásirinde terinin qan tamırları tarayadı, bunıń aqıbetinde qannıń terige barıwı tómenleydi hám ıssılıqtı teri betinnen konvektsiya hám nurlanıwı esabınan uzatılıwı tómenleydi. Qorshaǵan ortalıq hawasının` temperaturası joqarı bolǵanda keri jaǵdayı baqlanadı, yaǵnıy teri qan tamırlarınıń keńeywi hám qan keliwiniń esabınan sırtqı ortalıqqa uzatılıp atırǵan hawanıń muǵdarı artadı. Hawa ıǵallıǵınıń joqarı ( > 85%) bolıwı, adam organizmi menen sırtqı ortalıq arasında ıssılıq almasıwın keytiredi. Bunıń nátiyjesinde teri betindegi ıǵallıqtıń puwlanıwı kemeyedi, ıǵallıqtıń kemligi ( < 20) dem alıw organlarınıń júqa perdeleriniń qurıp qalıwına alıp keledi.

İslep shıǵarıw xanalarında hawanıń hárekette bolıwı adam denesi menen sırtqı ortalıq arasındaǵı ıssılıq almasıwdı jaqsılamaydı, biraq artıqsha hawa tezligi shamallaw keselligine alıp keliwi múmkin.

Mámleketlik standartına tiyisli tómendegi kestede keltirilgen mikroıqlım parametrlerin qabıllaymız:

№