«Улы7ма техникалы3 п1нлер» кафедрасы о3ыты7шыларыны4 2011-2012- о3ы7 жылыны4 ы-ярым жыллы2ында 5тету2ын саба3лар кестеси

Ekologiyalıq qawipsizlik.

Ǵárezsiz Ózbekstan Respublikasınıń rawajlanıw sharayatında átirap -ortalıqtı qorǵaw, tábiyǵıy baylıqlardan aqılǵa say paydalanıw zamanagóy actual máselelerden birine aylandı. Biziń mámleketimiz ushın milliy qáwipsizlik máseleleri ekologiyalıq qáwipsizlik hám átirap -ortalıqtı qorǵaw máseleleri menen tikkeley baylanıslı ekenligin I. A. Karimov óziniń «Ózbekstan XXI ásir bosaǵasında, qáwipsizlikke abay, turaqlılıq shártleri hám rawajlanıw kepillikleri» shıǵarmasında tereń analiz etip ótken. Tábiyaattı qorǵaw, adam iskerliginiń tábiyaatqa unamsız tásırın eskertiw, sonlıqtan, nızamshılıq, shólkemlestirilgen, sanitar-gigienik, injener-texnikalıq hám basqa biologiyalıq sistemalarga antropogen tásirni kemeytiw yamasa eskertiw ilájları dúziwden ibarat.

Ámeldegi sharayat tańlanǵan jańalanıw jolıniń ápiwayı emesligin, úlken máseleler, qıyınshılıqlar jolı ekenligin kórsetedi. Ózbekstanda jasap turǵan barlıq xalıqlardıń turmıslıq sharayatların támiyinlewge qaratılǵan maqset hám wazıypalar qanday sheshiled . Hám eń aktual qıyın máselelerden biri bolǵan turaqlılıq hám qáwipsizligimizge bolǵan qáwipti jeterlishe túsinip jetpey atirmiz. Bul qáwip qáterge qarsı qanday piker alamız, jámiyetimizdiń izbe-iz rawajlanıwı hám turaqlılıq shárti bolıp ne xızmet ete alamiz.

Milliy qáwipsizlikke qarsı jasırın qáwip qáterdi kórip shıǵar ekenbiz, ekologiyalıq qáwipsizlik hám átirap -ortalıqtı qorǵaw mashqalası bólek itibarǵa iyelik etiw bolıp tabıladı. Ashıq tán alıw kerek, uzaq jıllar dawamında eski basqarıw -buyrıqpazlıq sisteması sharayatında bul mashqala menen turaqli shuǵıllanilmaǵan. Anıǵiraǵi, bul mashqala ayırım jankúyerilimpazlar ushınǵana izertlew deregi, óz mámleketleriniń keleshegine,tábiyǵıy baylıqları saqlanıp qalıwına bıypariq bolip qaraǵan, bul haqqinda qattı jan kuydirgenadamlardıń bolsa «qalip jarasi» bolip kelgen.

Ekonomikanı rawajlandırıwdaǵı bas maqset ekstensiv faktorlarǵa qaratılǵan edi. Tuwrısıda, bunday sharayatta jasırın baylıqlardan aqılǵa say paydalanıwdı tártipke salatuǵın, tábiyaattıń, átirap -ortalıqtıń qorǵaliwin kepillikleytuǵın qandayda -bir normalar hámqaǵıydalarǵa ámel qılıw haqqında gáp bolıwı múmkin de emes edi. Tábiyaattı qorǵaw ilájlarına arzımas dárejede kem aqsha ajratilar edi. Ásirler tutas kelgen máwsimde pútkil insaniyat, mámleketimiz xalqı júdá úlken ekologiyalıq qáwipke dus kelip qaldı. Bunı sezbeslik, qol qawsirip otırıw óz-ózin ólimge maxkum etiw menen bolıp tabıladı. Ókininish penen aytamız, ele kóp usı mashqalaǵa itibarsızlıq hám juwapkershiliksizlik penen múnásebette bolıp atır. Ekologiyalıq qáwipsizlik mashqalası qashshannan beri milliy hám regionlıq sheńberden shıǵıp, pútkil insaniyattıń ulıwma mashqalasına aynalǵan. Tábiyaat hám insan óz-ara arnawlı bir nizamlıqlar tiykarında múnásebette boladı. Bul nizamlıqlardi buzıw ońlap bolmaydı ekologiylıq qáwip-qáterlerge alıp keledi.

Ókinish penen aytamız, bul processler Ózbekstandı da shetlep ótpeydi. Bul jerde qánigelerdiń bahalawınsha, júdá quramalı, búydew múmkin, qáwipli jaǵday jújege kelip atır. Bunday jaǵday nelerden ibarat :